هومر آبرامیان
پیش از پرداختن به والامندی آتش در فرهنگ ایران، شایان یادآوری است که آتش درزندگی ما از چنان جایگاه والایی بر خوردار است که با دلیری می توان آن را بُن هستی و سرچشمه ی زندگانی شناخت.
رویش و بالش گیاهان و پویش هستی ما و همه ی دیگر جانداران روی زمین بسته به خورشید است، و خورشید چیزی نیست جز یک کوره ی بزرگ آتشفشان، همان که با پرتو افشانی و گرما بخشی بیدریغ خود زیستمایه ما و دیگر جانداران و گیاهان را فراهم می آورد.
این نکته یی است که پیر شهنامه گوی توس در سرآغاز شاهنامه ی کلان خود، در بخش «گفتار در آفرینش جهان» از آن یاد کرده و می گوید:
یَکی آتشی بر شده تابناک
میان باد و آب از بر تیره خاک (تابناک = درخشان – پرفروغ )
نخستین که آتش ز جنبش دمید
زگرمی ش پس خشکی آمد پدید
اُز آن پس ز آرام سردی نمود
ز سردی همان باز تری فزود
چو این چار گوهر به جای آمدند
ز بهر سپنجی سرای آمدند
گهرها یک اندر دگر تاختند
دگرگونه گردن بر افراختند ( خود نمایی کردند)
پدید آمد این گنبد تیز رو
شگفتی نمایندۀ نو به نو
فلکها یک اندر دگر بسته شد
بجنبید چون کار پیوسته شد ( کارها سامان گرفتند)
چو دریا و چون کوه و چون دشت و راغ
زمین شد بکردار روشن چراغ
ببالید کوه آبها بر دمید
سر رُستنی سوی بالا کشید (رُستنی = روییدنی – گیاه)
زمین را بلندی نبود جایگاه
یکی مرکزی تیره وبود و سیاه
ستاره به سر بر شگفتی نمود
به خاک اندرون روشنایی فزود
همی بر شد ابر و فرود آمد آب
همی گشت گرد زمین آفتاب
گیا رُست با چند گونه درخت
به ابر اندر آمد سرانشان زبخت
وزان پس چو جنبده آمد پدید
همه رُستنی زیر خویش آوردید
چو زین بگذری مردم آمد پدید
شد این بند ها را سراسر کلید ( رازوارگیهای جهان هستی را شناخت)
سرش راست بر شد چو سرو بلند
به گفتار خوب و خرد کاربند
دانش امروز می گوید که نزدیک به 4.5 میلیارد سال پیش، زمین دارای پوسته یی داغ ، سرخ رنگ و نیمه گداخته بود. پس از گذشت میلیونها سال، این پوسته ی نیمه گداخته ی سرخ رنگ اندک اندک رو به سردی گذاشت و جای خود را به پوسته ای سخت بخشید.
نخستین که آتش ز جنبش دمید زگرمی ش پس خشکی آمد پدید
گازهای داغ و گدازه های روان از لایه های زیرین و از راه دهانه های آتشفشان بیرون جهیدند و هوای کلفت زمین را پدید آوردند. در همین زمان شُخانه ها و اخترهای دونده (= شهاب ها)ی زیادی هم با زمین برخورد کردند، اینها از یک سو هزاران گودال ژرف و فراخدامن در زمین پدید آوردند، و از سویی دیگر برغبار هوا در پیرامون زمین افزودند.
همراه با این دگر گشت های پیاپی، گوهرهای سنگین تر، ته نشین شدند و هستۀ توپالها ( = فلزات) را پدید آوردند، و گوهرهای سبک تر فراز رفتند و پوسته ی بیرونی زمین را آراسته کردند و جامۀ زیبایی بر روی این کره گداخته پوشاندند.
گهر ها یک اندر دگر تاختند دگرگونه گردن بر فراختند
پس از یک میلیارد سال، لایه های بیرونی زمین رو به سردی گذاشتند، بخار آبی که در هوای پیرامون پدید آمده بود بهم فشرده شد و چکه های آب را پدید آورد.
اُز آن پس ز آرام سردی نمود ز سردی همان باز تری فزود
این چکه های آب میلیونها سال پیاپی بگونۀ بارانهای تند بر زمین فرو ریختند. ریزش نا ایستای این تندآبه ها از سویی هوای زمین را از آلودگیهای دود و غبار و گازهای زهرآگین پاکیزه کرد و از سویی دیگر دریا ها و پهناب ها و دریاچه ها و تالاب ها را برروی زمین پدید آورد. اینک اگر چشمی بر زمین بود می توانست آسمان و آنچه را که گردن آویز آن است ببیند:
پدید آمد این گنبد تیز رو شگفتی نماینده ی نو به نو
ولی پوسته ی زمین در پی فورانهای پی در پی آتشفشان ها (چه از دهانه ی کوهها و چه در کف دریاها) و زمین لرزه ها و دریا لرزه های پیاپی و جُنبش خشکسارها، هر دم سیمای دگرگونه ای بخود می گرفت و چرخش زمین به دور خودش بر دامنۀ این دگرگونی ها می افزود.
ببالید کوه آبها بر دمید سر رُستینی سوی بالا کشید
پیرامون یک سد و سی میلیون سال پیش نخستین گروه جلبک ها که شمار گونه های آن را از 3800 تا 4300 گونه تخمین می زنند در میان آبها پدید آمدند..
در پی آنها گونه های دیگری از گیاهان که آنها را در دسته های:
بخش بندی می کنند بر روی زمین پدیدآمدند، شک نیست که گونه های بسیار فراوان گیاهان نیز همانند بسیاری از گونه های جانواران، در دگر گشت های پیاپی زمین از میان رفتند و جای خود را به گونه های دیگری سپردند که توان بیشتری در سازگاری با سامه های زمین داشتند. بسیاری از گیاهان توانستند در کنار مردابهای بزرگ به رویش و بالش خود ادامه دهند. و اندک اندک درختان بالا بلند و پر پیکر زمین را به زیباترین چهره بیاراستند:
گیا رست با چند گونه درخت به ابر اندر آمد سرانشان ز بخت
ببالد ندارد جز این نیرویی نپوید چو پویندگان هر سویی
وز آن پس چو جنبده آمد پدید همه رستنی زیر خویش آورید
نه گویا زبان و نه جویا خرد ز خار و ز خاشاک تن پرورد
چنین است فرجام کار جهان نداند کسی آشکار و نهان
نخستین باشندگان زنده نزدیک به 3.8 میلیارد سال پیش، و نخستین دایناسورها نزدیک به 150 میلیون سال پیش به کالبد هستی درآمدند، نزدیک به 65 میلیون سال پیش دودمان دایناسورها از میان رفت، انگیزه ی نابودی دایناسورها را برخورد یک شُخانه (شهاب) به زمین می دانند که در پی آن غبار سنگینی سراسر زمین را پوشانید و گرمای خورشید به زمین نرسید و یک دوره کوتاه یخبندان مرگ همگانی دایناسورها را در پی آورد.
چو زین بگذری مردم آمد پدید شد این بندها را سراسر کلید
از داده های دانش چنین دانسته می شود که نخستین جانوران آدم
گونه میان پانزده تا بیست میلیون سال پیش بر روی زمین پا به هستی گذاشتند، نزدیک به چهارده میلیون سال پیش اورانگوتان ها از خانواده ی مردم سانان جدا شدند. زیست شناسان راه رفتن روی دو پا را نخستین برتری مردم تباران نسبت به دیگر جانوران می شمارند. مردمان امروزی برآمده از تبار مردم گونه هایی هستند که میان دو میلیون و سیسد تا دو میلیون و دویست سال پیش در آفریقا می زیستند. اندازه ی مغز نخستین تبار آدمی باندازه ی مغز شامپانزه بوده است. از آن زمان تا به امروز فرایند مغز آدمی گام به گام رو به فزونی گذاشت و با پیدایش مردمِ کشیده اندام گنجایش کاسه ی سر آدمی به دو برابر اندازه ی کاسه ی سر مردم نخستین رسید.
بیشینه ی دانشمندان بر این باورند که نخستین خاستگاه مردمان سرزمین گرم آفریقا بوده و سپس میان پنجاه تا سد هزار سال پیش اندک اندک به سر زمینهای دیگر کوچ کرده و جایگزین کشیده اندامها در آسیا و اروپا شدند. برخی دیگر از دانشمندان بر این باورند که مردم کشیده اندام پس از کوچ از آفریقا با دیگر نژادهای مردمی در دیگر سرزمین ها آمیختند و نژادهای امروزی را پدید آوردند.
آدم امروزی که « آدم خردمند » نامیده می شود تنها گونۀ باز مانده از مردم تباران ِ باستانی است که میان چهارسد تا 250 هزار سال پیش رو به فراپویی گذاشته و به این گامه رسیده است.
سرش راست بر شد چو سرو بلند به گفتار خوب و خرد کار بند
پذیرنده ی هوش و رای و خرد مر او را دد و دام فرمان برد
ز راه خرد اندکی بنگری که معنی مردم چه باشد یکی
مگر مردمی خیره خوانی همی جز این را نشانی ندانی همی
ترا از دو گیتی بر آورده اند به چندین میانجی بپرورده اند
ناسازگاری فرهنگ ایران با داستان خلقت در دین های ابراهیمی
همانگونه که دیدیم فرایند رسایی در باره ی همه ی باشندگانِ روی زمین، و از آن میان « آدمی » فرایندی زمان بَر و گام به گام بوده است، پیدایش گونه ای نو از یک بیخ کُهن تنها در گذرگاه یک زمان بسیار دراز رُخ دادنی خواهد بود، بنا بر این داستان خلقت شش روزه ، بویژه داستان خلقت آدم و حوا داستانی بسیار کودکانه و خرد ستیز، و از بیخ و بُن نا پذیرفتنی است. نکته ای که باید مایه سربلندی ما ایرانیان باشد این است که در شاهنامۀ فردوسی هیچ اشاره ای به این داستان کودکانه نرفته بلکه همه جا سخن از پدید آمدن در میان است:
بدان تا توانایی آرد پدید…
پس خشکی آمد پدید…
پدیدآمد این گنبد تیز رو…
فلکها یک اندر دگر بسته شد…
ببالید کوه آبها بر دمید…
وُزان پس چو جنبده آمد پدید…
چو زین بگذری مردم آمد پدید…
از سوی دیگر دیدیم که فرایند همه ی پدیده ها تنها در پرتو خورشید انجام پذیرفتنی شدند. در پرتو خورشید بود که رویش و بالش گیاهان و زایش و میرش جانداران گامه های فراپویی را یکی در پی دیگری در نوردیدند.
آب و هوا و خاک که گوهرهای بنیادین هستی ما را فراهم می آورند، هر سه پدید آمده از خورشید و آتش اند. این دست نوازشگر خورشید است که گرما- روشنایی- خوراکی– سوخت – نیرو ودیگر شالوده های بنیادین زندگانی ما را فراهم می آورد.
در پاره یی از نوشته های دینی ایرانیان آتش، پسر اهوره مزدا نامیده شده همچنانکه سپندارمذ که پاسبان زمین است دختراهوره مزدا… این ارج گذاری ایرانیان به آتش و خاک نشان دهنده ی بینش بسیار ژرف آنها نسبت به هستی است، و بیاد داشته باشیم که فرزند خدا بودن دربسیاری از آیینهای جهان پیشینه یی دراز دارد، برای نمونه در مسیحیت عیسی پسر خدا دانسته شده، و در مصر کهن یکی از فراعنه ی بزرگ خود را اخناتون یا پسر خدای خورشید می نامید… و می بینیم که هیچیک از پسران خدا شکوه و والامندی خورشید را ندارند!..
جایگاه آتش در آیینهای گوناگون
آتش از دیر هنگام تا کنون نزد بسیاری از مردم جهان نماد دین شناخته شده، یونانیان درپرستشگاههای خانگی همیشه آتشی افروخته داشتند که شباهنگام رویش را با خاکسترمی پوشاندند و هربامداد پیش از فراشد خورشید خاکسترها را پس می زدند و با چوبهای ویژه ی خوشبو دو باره بر می افروختند، هرگز لاشه یا چیز های نا پاک به آن نزدیک نمی کردند.
برهمنان نیز در خانه های خود هنوز هم آتشگاههای کوچکی دارند که شبانه روز آتش خوشبو را در آنها زنده نگهمیدارند، آنها نیز مانند ایرانیان و یونانیان تنها چوبها و یا دیگر سوختنیهای خوشبو را پیشکش آتش می کنند. آتشی که در آتشگاههای همگانی و یا آتشگاههای خانگی این مردم می سوخت و هنوز هم می سوزد، از جنس وسرشت برتری است، آتش پاکی است که جز با اجرای آیینهای ویژه افروخته نمی شود، تکه ای از هستی مینوی است که افزون بر درخشندگی و گرما بخشی، جان و روان و اراده و اندیشه هم دارد و کارهای جهان را سامانی شایسته می بخشد!. به سخن دیگر می توان گفت که گوهر آتش و گوهر زندگی نزد بسیاری از مردم جهان این همان دانسته شده اند.. هرجا که آتش هست زندگی هست و آنجا که آتش نیست نا زندگی است.
در گرامی نامه ی اوستا بجز یسنا هات 62 بخش ویژه ای بنام آتش نیامده و آتش نیایشی که امروزه زرتشتیان در نمازها های روزانه خود می خوانند بر گرفته ازهمین یسنا هات 62 است، در بخشی از این سرود، آتش با فروزه ی « درمانگر» و« پاک کننده» و بسیار سزاوار ستایش نامیده شده است.
در یسنا 17 از پنج گونه آتش نام برده شده و به هر یک جداگانه درود فرستاده شده است:
نخست: آتشِ « بِرِزی سَونَگهَه Berezisavangha »، آتش بسیار سزاوار ستایشی که در سرای درخشان مینو، در پیشگاه دادار آفریدگار می سوزد و سیمای جهان را نو به نو می کند. آسمان و زمین و پُری آنها بیارمندی این آتش به کالبد هستی در آمده اند. آتش آتشکده ها پرتویی از فروغ این آذر مینوی است. در برخی از نامه های کهن ایرانی مانند زاد اسپرم آن را پاسبان خفتگان و یاور ایزد سروش نیز دانسته اند.
دوم: آتش « وُهو فریانَ Vohu Fryana » همان آتش سرشتی یا غریزی است که در کالبد آدمی و جانور فروزان است، جَهش و جُنبش مردمان و جانوران بر آمده از این آتشِ سپنتاست. با فرو خفتن این آتش است که مرگ بر آدمی و جانور چیره می گردد. در برخی از نامه های کهن ایرانی آنرا دوست دار نیکی و پاک سرشتی نیز نامیده اند.
سوم: آتش « اوروازیشتَ Urvazishta » سومین آتش از آذران پنجگانه که آن را شادی بخش ترین و رامش دهنده ترین دانسته اند، رویش و بالش گیاهان از این آتش است.
چهارم: آتش « وازیشتَ Vazishta » آتش آسمانی، بچم سود رسان و پیش برنده ، همان آتش جهنده یی که از گُرز تیشتریه ایزدِ باران شراره می کشد و دیو خشکی و دیگر دیوان را میرماند.
پنجم: آتش « سپِنیشتَ Spenishta » بچم ورجاوند ترین، و آن آتشی است که در ( گرودِمانَ Garo demana ) یا سرای درخشان مَینُو در برابر اهورا مزدا می سوزد. کار جهان از این آتش سامان می پذیرد. میان این آتش و آتش برزی سونگهه همانندی بسیار هست.
در گرامی نامه ی اوستا، والاترین خویشکاری اِمشاسپند اشا و هیشت (= اردییبهشت)، (که آن را هنجار آفرینش و سامان هستی و ریتم کیهانی شناخته اند) پرستاری از آتش است، از همین روست که زرتشتیان در روز سوم اردیبهشت ماه که جشن اردیبهشتگان است به آتشکده ها می روند و نیایش های ویژه بجا می آورند.
در اینجا باید از دو جشن بزرگ ایرانی در پیوند با آتش یاد کنیم: یکی جشن بسیار فرخنده و شادی بخش سوری که تازیان و تازی پرستان از آغاز یورش خود به ایران تا کنون در بر اندازی آن کوشیدند… ابوحامد محمد غزالی برگزاری آیینهای نوروزی وجشن سده را مندرس و ناروا شمرد.. آیت الله بدیع الزمان همدانی آرزو می کرد که شمشیر عرب یکبار دیگر بر پیشانی ایرانیان فرود آید تا دیگر در اندیشه ی برگزاری آیینهای نوروزی نباشند… آیت الله مرتضی مطهری در سال 1349 خورشیدی چندین بار پیاپی ایرانیان و پدران شان را «خر» نامید که چرا جشن سوری برپا می کنند و از روی آتش می پرند…
دوم جشن سده که در روز دهم بهمن ماه هر سال برگزار می شود، این جشن از زمانی آغاز شد که آدمی شیوه افروختن آتش را فرا گرفت و توانست بدستیاری آتش گامه های فراپویی را یکی پس از دیگری بپیماید. داستان شیرین این رُخداد شادی بخش چنین است که هوشنگ پیشدادی روزی بهمراه تنی چند از یاران به کوه می روند، در میانه ی راه جُنبنده یی دراز وسیه رنگ و تیره تن و تیز تاز در برابرشان نمایان می گردد، هوشنگ پا پیش می گذارد و سنگی بسوی مار پرتاب می کند، سنگ که از خانواده ی سنگهای آتش زنه بود به سنگ دیگری بر می خورد و از بر خورد این دو سنگ فروغی پدیدار می گردد و هوشنگ آنرا فروغ ایزدی می نامد و در می یابد که در بر خورد دو سنگ می توان آتش پدید آورد:
بگفتا فروغی است این ایزدی پرستید باید اگر بخردی
شب آمد بر افروخت آتش چو کوه همان شاه در گرد او با گروه
یکی جشن کرد آنشب و باده خَرد سده نام آن جشن فرخنده کرد
چنانچه پیشتر نیز اشاره شد، تنها ایرانیان نیستند که آتش را می ستایند و زبانه های شادی بخشش را گرامی می دارند، بسیاری از دیگر مردم جهان نیز مانند یونانیان و رومیان و هندوها و یهودیان و مسیحیان و بس بسیاری از دیگر مردمِ جهان که پیشینه دراز دارند در گرامیداشت آتش می کوشند، از دید بسیاری از این مردم هرگونه بی آزرمی نسبت به آتش پاد افره سنگین در پی خواهد داشت، در تورات (نامه ی دینی یهودیان و مسیحیان ) نمونه های بسیاری از این باور بروشنی دیده می شوند، نمونه ی بسیارآشکار آنرا در باب دهم سِفِر لاویان می بینیم که ناداب و ابیهو پسران هارون « برادر موسی»، با اینکه از پایگاه والایی در کیش یهود برخوردار بودند با اینهمه درپی یک بی انگاری نسبت به آتش مقدس بخور ویژه ی نیایش را بر آتش بیگانه یی که آتش یهوه نبود گذاشتند و: آتش از حضور خداوند بدر شده ایشان را بلعید وبحضور خداوند مردند… (لاویان 1:10 )
بد نیست که برای شناخت بیشتر پایگاه آتش در دینهای ابراهیمی نگاهی ژرف تر به تورات و انجیل و قران داشته باشیم:
شکوه یهوه همانند آتش است: ( ..زیرا جلال او « سوختنی» مثل سوختن « آتش» افروخته خواهد شد *و« نور» اسراییل « نار و قدوس وی شعله خواهد شد} اشعیا 16:10
در تورات خداوند نخستین بار در شعله ی آتش بر موسی نمایان می شود و با او سخن می گوید. خروج 2:3
این بخش از سخنان اشعیا نبی (یکی از بزرکترین انبیاء یهود) بسیار شایان ژرف نگری است: … زیرا خداوند چنین می گوید: اینک من سلامتی را مثل نهر به او « یعنی بنی اسراییل» خواهم رسانید * و شما خواهید مکید و در آغوش او بر داشته شده بر زانوهایش پرورده خواهید شد * پس چون این را ببینید دل شما شادمان خواهد شد* اما بر دشمنان خود غضب خواهد نمود زیرا اینک خداوند با {آتش} خواهد آمد و عرابه های او مثل گرد باد، تا غضب خود را با حِدَت، و عَتاب خویش را با {شعله آتش} بانجام رساند زیرا خدا وند با {آتش} و شمشیر خود بر تمامی بشر داوری خواهد نمود … ( اشعیا 12:66 )
غیرت خدا نیز از جنس آتش است… به حزقیال یکی دیگر از انبیاء بنی اسراییل می گوید: (.. بنا براین خداوند یهوه چنین می فرماید هر آینه (به آتش غیرت) خود بضد بقیه امتها تکلم نموده ام…). (حزقیال 5:36 )
باز می گوید: «… زیرا که یهوه خدایت (آتش سوزنده) و خدای غیور است» تثنیه 24:4
نجات دهنده ی موعود بنی اسراییل همانند «آتش» خواهد بود: (… اینک من رسول خود را خواهم فرستاد و او طریق را پیش روی من مهیا خواهد ساخت و خداوندی که شما طالب او می باشید ناگهان به هیکل(= نیایشگاه یهود) خود خواهد آمد یعنی آن رسول عهدی که از او مسرور می باشید* هان او می آید، قول یهوه صبایوت این است، اما کیست که روز آمدن او را متحمل تواند شد، و کیست در حین ظهور وی تواند ایستاد زیرا که او مثل {آتش قالگر} خواهد بود} ملاکی 1:3
یکی از والاترین فرمانهای یهوه این استکه (آتش هرگز خاموش نشود). به نمونه های زیر با هم نگاه می کنیم:
و آتش بر مذبح پیوسته افروخته باشد و خاموش نشود … لاویان 13:6
آتشی که بر مذبح است افروخته باشد و خاموش نشود و هر بامداد کاهن هیزم برآن بسوزاند و..( لاویان 12:6 )
رهنمودهای بسیاری بویژه در سفر لاویان – سفر خروج – سفر تَثنِیهَ در باره عِطر خوشبو و سوزاندن بخشهای ویژه ازاندام گاو و گوسفند قربانی بر روی آتش برای برافراشتن «عطر خوشبو بجهت خداوند» داده شده، به چند نمونه با هم نگاه می کنیم:
«… خداوند بموسی گفت مذبحی از خاک برای من بساز قربانیهای سوختنی خود و هدایای سلامتی خود را از گله و رمه خویش بر آن بگذران در هر جایی که یادگاری برای نام خود سازم نزد تو خواهم آمد و ترا برکت خواهم داد ..» خروج24:20
«… این بر تو ظاهر شد تا بدانی که که یهوه خدا است و غیر او خدایی نیست، ازآسمان آواز خویش را بتو شنوانید تا ترا تادیب نماید و بر زمین (آتش عظیم خود را ) بتو نشان داد و (کلام او را از میان آتش شنیدی ..) تثنیه35:4
«… خون آنها را بر مذبح بپاش و پیه آنها را بجهت (هدیه آتشین) و عطر خوشبو برای خداوند بسوزان ..» اعداد 18:18
«… بره ی دیگر را در عصر قربانی کن مثل هدیه آردی تا (قربانی آتشین) و عطر خوشبو باشد برای خداوند …» اعداد8:28
«… و هر بامداد کاهن هیزم بر مذبح (بسوزاند) و قربانی (سوختنی) را بر آن مرتب سازد و پیه آنرا بر آن (بسوزاند) برای (عطر خوشبو) و یادگاری آن نزد خداوند …» لاویان 15:6
اینها نمونه هایی بودند از جایگاه آتش در آیین یهود. نگاهی هم به آیین مسیح خواهیم داشت تا پایگاه والای آتش را در آنجا نیز بررسی کنیم.
در انجیل متی آمده است که یحیی تعمید دهنده مردم را در رود اردن به آب تعمید می داد ولی از کس دیگری سخن می گفت که پس از او خواهد آمد یعنی عیسی:
«… او که بعد از من می آید از من توانا تر است که لایق برداشتن نعلین او نیستم * او شما را بروح القدس و به «آتش» تعمید خواهد داد». متی 12:3
روح القدس همانند {آتش} بر سر شاگردان عیسی ریخته می شود:
« …و چون روز پنطیکاست رسید بیک دل در یکجا بودند* که ناگاه آوازی چون صدای وزیدن باد شدید از آسمان آمد و تمام آن خانه را که در آنجا نشسته بودند پرساخت * و زبانها منقسم شده مثل (زبانهای آتش) بدیشان ظاهر گشته بر هر یکی از ایشان قرار گرفت». اعمال رسولان 1:2
اینک می رسیم به قران تا پایگاه آتش را در اسلام نیز بر رسی کنیم .
برخی پنداشته اند که در اسلام تنها از یک گونه آتش سخن بمیان آمده که همانا آتش جهنم است {که بهر رو ستودنی نیست}، از سویی دیگر شیطان هم از جنس آتش است!.. و این هر دو نشان از خوار شماری آتش در آیین اسلام دارند!. افزون بر شیطان که از جنس آتش است جن ها هم از جنس آتش اند!.. «.. و بسیاری از آنها با شنیدن آیات قران به اسلام گرویدند و در شمار بهترین مسلمانان در آمدند و هم اینک از خدمتگزاران خوب الله و رسول بشمار می روند.» (سوره جن آیه یکم.)
ولی از سوی دیگر در آیه سی و پنجم از سوره بیست و چهارم الله نور آسمانها و زمین گفته شده، و ما می دانیم که نور پیوندی ناگُسستنی با آتش دارد… در آیه دوازدهم از سوره بیستم می بینیم که درآنجا هم موسی در بیابان با یک بوته ی آتش گرفته روبرو می شود و سدای الله را می شنود، و الله نخستین فرمانش را از درون آتش به موسی می فرماید، پس جای چون و چرا برجای نمی ماند که در اسلام نیز آتش از پایگاه بسیار والایی برخوردار است.
یکی دیگر از نشانه های گرامیداشت آتش در آیینهای ابراهیمی روشن کردن سپندار (= شمع) و (چراغ) در کلیسا و مسجد و یا در امامزاده هاست که پیشینه یی دراز دارد و ریشه ی آن به ایران می رسد.
می بینیم که گرامیداشت آتش در میان آیینهای آریایی و سامی آنچنان بهم ماننده و بهم تنیده اند که انگاری از یک سرچشمه برآمده و بالیده اند، ولی دانسته نیست که چرا هیچیک از پیروان این آیینها، آتش پرست! گفته نشدند، تنها ایرانیان به آتش پرستی بد نام گردیدند؟
پاسخ این پرسش را در دو کرانه می توان یافت، نخست در کینه ورزی دیگران نسبت به ایرانیان (پیش از اسلام از سوی یونانیها و رومی ها، وپس از اسلام از سوی تازیان و تازی پرستان}..
دوم در نا آگاهی نویسندگان و سخنسرایان از بُنداده های فرهنگ ایران، دامنه ی این نا آگاهی تا آنجا فرا می رود که برخی از تاریخ نگاران، ایرانیان را پسمانده های ابراهیم و یعقوب می شناسانند!.. به نمونه هایی از این ناآگاهی و پیایندهای بد هنجار آن نگاهی می کنیم:
« … وچون پادشاهی به اردشیر پسر بابک رسید، ایرانیان را بر قرائت یک سوره آن که اسناد؟ (خواسته است بگوید اوستا} نام دارد هم سخن کرد و تا کنون ایرانیان و مجوسان جز آنرا نخوانند و کتاب آنها (بستاه!) نام دارد… و چون از فهم کتاب عاجز ماندند زردشت تفسیری بیاورد؟! و تفسیر را زند نامیدند آنگاه برای تفسیر نیز مفهومی بیاورد! و آنرا پازند نامیدند، پس از مرگ زردشت علمای آنها تفسیر و شرحی برای مسائل دیگر که گفتیم نوشتند و این تفسیر را (پارده!) نامیدند و مجوسان تا کنون کتاب مُنزَلِ خود را از بر نتوانسته اند کرد…
پادشاهی یستاسب؟!.. که تا مجوس شد و مرد یکصد و بیست سال! بود و زردشت در هفتاد و هفت سالگی بمرد و نخستین موبد پس از زرادشت جاماس بود و پس از او بهمن پسر اسفندیار … گویند مادر بهمن از بنی اسراییل!! از فرزندان طالوت بوده است گویند وی بدوران پادشاهی خود بنی اسراییل را به بیت المقدس پس فرستاد… گویند مادر کوروش از بنی اسراییل بود و دانیال اصغر! دایی وی بود…(مسعودی مروج الذهب پوشینه یکم رویه 225 .)
… کسان را در باره نسب ایرانیان اختلاف است، بعضی گفته اند که فارس پسر یاسور پسر سام ابن نوح بود و نیز نبطیان از فرزندان نبیط پسر یاسور پسر سام ابن نوح بوده اند، این سخن را هشام ابن محمد از پدرش و دیگر دانشوران عرب!! روایت کرده است… بعضی نیز پنداشته اند که فارس از فرزندان یوسف ابن یعقوب ابن اسحاق ابن ابراهیم خلیل صلوات الله علیهم بود، گروهی نیز گفته اند وی از فرزندان آرم ابن ارفخشد بن سام بن نوح بود !.. جمعی نیز پنداشته اند که ایرانیان از فرزندان لوط و از دودختر وی زهی و رعوی بوده اند !..
برای اینکه پی آیند اینگونه یاوه پردازیهای بد فرجام را دریابیم بد نیست بدانیم که این دو دختر (زهی و رعوی) در دو شب پیاپی پدر خود را مست کردند و بنوبت با او همخوابه شدند وفرزندانی بجهان آوردند.. اینک این پژوهشگر برجسته ی ایرانی مسلمان! و نویسنده ی بخشی از کارنامه ی ایران، ایرانیان را پدید آمده از چنین ننگی می شمارد…برای آشنایی بیشتر با این ننگ نامه بنگرید به باب نوزدهم از سفر پیدایش…
… و اهل تورات در این زمینه قصه ای دراز دارند… بعضی کسان نیز بر این رفته اند که ایرانیان طبقه دوم یعنی ساسانیان بخلاف ایرانیانِ طبقه اول از فرزندان منوچهر پسر ایرج پسر فریدون بوده اند و بعضی دیگر بر این رفته اند که منوچهر پسر مشجر پسر فرقس پسر ویرک بود و ویرک همان اسحق بن ابراهیم خلیل است !! …
مسعودی گوید: بیشتر حکمای عرب از تیره نزار ابن مَعد چنین گویند و ایرانیان نیز پیرو این باشند و انکار نکنند بانتساب ایرانیان و اینکه هر دو از فرزندان اسحاق ابن خلیل علیهما السلامند؛ و شعرای آنان{یعنی ایرانیان} در اشعار خود چنین بالیده اند: «هر گاه قحطان بریاست ما ببالد فخر ما بزرگتر و والاتر از اوست که ما بوسیله اسحاق «عمویمان!! بر آنها حکومت کرده ایم ..( والامندی ایرانیان از اینجاست که عمویشان اسحاق! بر یک قبیله عرب در یمن حکومت می کرده است! )
… در آغاز ما و فرزندان ساره (همسر ابراهیم که زنش بود و هم خواهرش) یک پدر داشته ایم، جریر بن خطفی تمیمی ضمن قصیده ای دراز در همین زمینه با مردم قحطان مفاخره می کند که ایرانیان از فرزندان اسحاق و پیامبران زاده یعقوب ابن اسحاق ابن ابراهیم بوده اند: « و فرزندان یعقوب وقتی حمایل مرگ آویزند و زره پوشند شیر مردانند، با خسرو و هرمزان و قیصر خویش بودند و کتاب و نور خدا در میان ایشان بوده، و سلیمان پیمبر که دعا کرد و سلطنتی یافت از ایشان بود، پدر ما پدر اسحاق بود و ما را پدری بهم مربوط کرده که هدایت گر و پیمبر و پاکیزه بود و قبله خدا را که بدان هدایت جویند، و موسی و عیسی و آنکه بسجود افتاده بود و از آب دیده اش سبزه رویید با یعقوب و پسر یعقوب که پیمبر پاک بود..
پدر ما خلیل الله است پروردگار ما خدا است، مرا بزرگان دلیر زاده قریش پرورده اند و «قوم من قریش ایران بوده اند!!» … یکی از شاعران ایران هم ضمن شعری یاد آوری کرده که از فرزندان اسحاق است و اسحاق ویرک نام داشته، بعضی ایرانیان پنداشته اند که ویرک پسر ایرک پسر بورک پسر یکی از هفت زنی بوده که بدون مرد فرزند آورده اند و نسبشان به ایرج پسر فریدون می رسد…
… یکی از ایرانیان از پس سال دویست و نود به پدر بزرگ خود اسحاق ابن ابراهیم خلیل و اینکه « ذبیح » اسحاق بوده نه اسماعیل بر فرزندان اسماعیل می بالیده و گفته است: « به پسران هاجر بگو من از شما برترم، این تکبر و بزرگی کردن چیست؟ مگر بروزگار قدیم « مادر شما کنیز مادر ما ساره زیبا نبود؟ پادشاهی بین ما بود و پیغمبران از ما بوده اند و اگر این را انکار کنید ستمگر شده اید ذبیح اسحاق بود…
نمارش می کند به اینکه ابراهیم پسرش اسحق را برای کشتن برای خدا بر گزید نه اسماعیل را… و آن چامه پرداز بد پرداز ایرانی بخود می بالد که « ذبیح اسحاق بوده است» و خود را از دودمان اسحاق بر می شمارد و این بزرگزادگی! را به رخ تازیان می کشد… به اینهم بسنده نمی کند و خود را اهل قریش می شمارد تا بر سربلندی خود بیافزاید…
…ایرانیان قدیم باحترام خانه کعبه و جدشان ابراهیم علیه السلام بزیارت بیت الحرام می رفتند و بر آن طواف می بردند و آخرین کس که از ایشان بزیارت حج رفت ساسان پسر بابک جد اردشیر بابکان سر ملوک ساسانی بود… ایرانیان از روزگار قدیم بر سر زمزم زمزمه می کرده اند!! ایرانیان در آغاز روزگار مال و گوهر و شمشیر و طلای بسیار هدیه کعبه می کردند همین ساسان پسر بابک دو آهوی طلا و جواهر با چند شمشیر و طلای فراوان هدیه کعبه کرد که در چاه زمزم مد فون شد!!..
مسعودی- مروج الذهب- پوشینه یکم رویه های 231 تا 237
اینها نمونه هایی بودند از خروارها یاوه های بهم تنیده از سوی کهن نویسانِ بیگانه با کارنامه و فرهنگ و دین ایرانی، بگفته ی فردوسی بزرگ:
از ایران و از ترک و از تازیان نژادی پدید آید ندر میان
نه دهقان نه ترک و نه تازی بود سَخُن ها بکردار بازی بود!
براستی که سخن ها به بازیهای کودکانه بیشتر می مانند تا به بررسیهای تاریخی، مسعودی در جای دیگری زرتشت را پیغمبر مجوس می شناساند که به گشتاسب فرمان داد تا در پی آتشی برود که جمشید آنرا بر افروخته بود و گشتاسب آنرا در خوارزم یافت و به فارس آورد و در فارس از آتشکده یی نام می برد که بدست همای دختر بهمن پسر اسفندیار بر پا شده بود ولی بیدرنگ همین آتشکده را مسجد سلیمان ابن داود می نامد و می گوید: تصاویر همه ی پیغمبران را در آنجا تراشیده بودند و شبانه روز باد در آنجا می وزید و صدای شگفت انگیزی داشت و علت این بود که سلیمان باد را در آنجا بزندان کشیده بود!! وسلیمان ابن داود هر بامداد صبحانه را در بعلبک می خورد و شام را در این مسجد!..
و درهمانجا از کوروش هخامنشی نام می برد که بهنگام زاده شدن عیسی سه مجوس بسوی او فرستاد! تا هدایایی به او پیشکش کنند!..
این کهن نویس نامی مسلمان نمی داند زمانی که عیسی زاده شد دستکم 500 سال از درگذشت کوروش بزرگ گذشته بود و با اینگونه سخنان خرد سوز، کارنامه و فرهنگ یک ملت کهنسال را بی باکانه ببازی می گیرد.
ایرانیان هرگز آتش را عبادت نکرده اند، ونکه آتش را همانند دیگر زیستمایه ها مانند آب و خاک و هوا ستوده و پرستاری کرده اند، همانگونه که مسیحیان در کلیساهای خود سپندار {= شمع} روشن می کنند و چلیپای میسح را ارج می گذارند… و همانگونه که شیعیان بر مُهری که از خاک کربلا ساخته شده است روزانه چندین بار پیشانی می سایند، ایرانیان نیز آتش را که گرامی ترین پدیده ی هستی است ارج می نهند و می ستایند، پس جادارد که با فردوسی هماوا شویم که فرمود:
نگویی که آتش پرستان ٌبدند پرستنده ی پاک یزدان بُدند
و یا:
بدان جا بُدی آتش خوبرنگ چو مرتازیان راست مهراب سنگ
نمارش می کند به تکه سنگ سیاهی بنام حجرالاسود که :« بر دیوار رُکن کعبه منصوب است و حاجیان هنگام طواف کعبه تبرکاً آنرا لمس می کنند …» لغت نامه دهخدا رویه 8741
اکنون جا دارد بدانیم که چرا مسلمانان از یک سو و ایرانشناسان باختر زمین که بیشینه ی آنها مسیحی بودند از سوی دیگر ایرانیان را آتش پرست گفته اند..
خوب است که یکبار دیگر سخنی را که هوشنگ پس از شناختن شیوه افروختن آتش به یاران خود گفت بشنویم، می گوید:
بگفتا فروغی است این ایزدی پرستید باید اگر بخردی
از این سخن چه می توان در یافت؟. آیا می گوید بروید در برابر آتش خاکسار شوید؟!. آیا می گوید بروید در برابرش زانو بزنید و پیشانی برخاک بمالید؟!… یا می گوید در نگهداشت و پرستاری کردن از آن بکوشید!…
می دانیم که واژه ی عبادت برآمده از بن واژۀ عبد بچم بنده – برده – غلام – بنده ی خدا و جز اینهاست.. از این بُن واژه ، واژه های: عبید – عباد – عبده و« عبادت » ساخته شدند، پس « عبادت کردن » برابر می شود با بندگی کردن- خاکسار شدن – خود را در برابر چیزی یا کسی خوار شمردن – فروتر نشستن – خود را پست کردن.
ولی « پرستیدن » آرش های دیگری دارد
نخست: نیایش – نماز – ستایش…
دوم: پیشکاری – پرستاری- نگهداری – زاوری- دستیاری- تیمار – نیرو رسانی
به شاهنامه ی فردوسی نگاه می کنیم :
کسانی که اندر شبستان بُدند هشیوار و مهتر پرستان بُدند
مهتر پرستان، همان پیشکاران و پرستاران اند.
تن خویش یک چند بیمار کرد پرستیدن پادشه خوار کرد
خود را بیمار نشان داد تا از پیشکاری پادشاه شانه تهی کند.
خُنُک شهر ایران که تخت ترا پرستند و بیدار بخت ترا
خوشا مردم ایران که نیرو دهندگان به پایگاه شهریاری تو اند.
وزآن پس سوی زابلستان شود بر آیین خسرو پرستان شود
پس از انجام آن کار، برابر آیین پیشکاران ِ پادشاه به زابل خواهد رفت .
نیاکان ما را پرستیده اید بسی شور و تلخ جهان دیده اید
شما پیشکاران نیاکان ما بوده اید.
بدان تا تو با بزم باشی و سور مگرد از پرستیدن شاه دور
اگر خواهان بزم و سور و شادمانی هستی، از پیشکاری و زاوری شاه روی مگردان.
زکهتر پرستیدن و خوش خویی است زمهتر نوازیدن و نیکویی است
خویشکاری فرودستان پرستاری کردن است و خوشخویی، و خویشکاری بزرگان نواختن است و نیکویی..
گاه بچم کرنش کردن و خم شدن در برابر کسی است، فرخی می گوید :
من که معروف شدستم به پرستیدن او بپرستیدن هر کس نکنم پشت دو تاه
شاه محمود که شاهان زبر دست کنند بپرستیدن او پشت دو تاه
گاه بچم ورزیدن و بکار بردن چیزی آمده است، فردوسی می گوید:
جهان چون براو بر نماند ای پسر تو نیز آز مپرست و انده مَخَور
گاه بچم دوست گرفتن و دوست داشتن آمده است:
دگر گفت کان را تو دانا مخوان که تن را پرستد بجای روان
در همین راستا فرخی نیز می گوید:
دلش را پرست ار خرد را پرستی کف اش را ستا گر سخا را ستایی
گاه در چم فرمانبرداری آمده است، اسفندیار به رستم می گوید:
بزنهار پیش آی و فرمان پرست که تا پیش شاهت برم بسته دست
به روشنی پیداست آنجا که می گوید:
بگفتا فروغی است این ایزدی « پرستید» باید اگر بخردی
می گوید: پرستاری کردن از آتش، خردمندانه ترین و بایسته ترین خویشکاری آدمی است.
برای اینکه راستینگی این سخن را دریابیم، خوب است که یک دم چشمان خود فرو بندیم و چنین بیاندیشیم که آتش را از جهان هستی برداشته اند!.. آنگاه خواهیم دید که بیدرنگ کاخ سد ستون هستی فرو خواهد ریخت واز این هستی بیکران هیچ چیز بر جای نخواهد ماند… و یا دستکم « آتش » را از زیر کاخ فرهنگ و دانش و فناوری و آیین های شهریگری ما بیرون کشیده اند، آنگاه خواهیم دید که با بوزینه ها و گاوهای وحشی دمخور گشته ایم!..
در هستی شناسی ایرانی « پرستاری کردن » از آب و خاک و گیاه و جانور همان پرستیدن خداست، چرا که خدا، جدای از آب و خاک و گیاه و جانور نیست، اینها هر کدام بخشی از پیکر خدایند…
در اساطیر ایران بکوشش زنده یاد مهرداد بهار می خوانیم:
هرمزد پیش از آفرینش خدای نبود، پس از آفرینش، خدای و سود خواستار و فرزانه و ضد بدی و آشکار و سامان بخش و همه افزونگر و نگران همه شد… نخستین آفرینشی را که خودی بخشید(نیکو روشی) بود ، آن مینوکه چون آفرینش را اندیشید، بدان تن خویش را نیکو بکرد، زیرا خدایی او از آفرینش بود… هرمزد از آن خودی ِ خویش، از روشنی مادی ، تن آفریدگان خویش را فراز آفرید…هرمزد هر دو است: نخست مینو سپس مادی …هرمزد را در آفرینش مادری و پدری آفریدگان است ، زیرا هنگامی که آفریدگان را به مینویی پرورد آن مادری بود، و هنگامی که ایشان را به صورت مادی آفرید ، آن پدری بود…
در این چشم انداز فرهنگی دانسته می شود که هر تکه یی از هستی با خود هستی بخش این همانی دارد، با چنین برداشتی از هستی شناسی ایرانی بود که منصور حلاج و بایزید بسطامی نغمه ی من خدایی سر می دادند… آن خرد باختگانی که خون منصور را بر زمین ریختند نمی دانستند که خودشان هم پاره هایی از خدایند!..
از این دیدگاه هنگامی که ما جاندار گرسنه یی را خوراک می دهیم… هنگامی که جام آبی در پای گیاه تشنه یی می ریزیم… هنگامی که پیرامون خود را از آلودگیها می پالاییم… هنگامی که در پاسداری از آب و خاک و هوا و گیاه و جانور می کوشیم… هنگامی که خار رنجی از پای دردمندی بیرون می کشیم… هنگامی که دانه پیش پرندگان می ریزیم… هنگامی که مهر می ورزیم و شادی می پراکنیم…داریم خدار را می پرستیم…
آن آبی را که آلوده نکردیم بخشی از خدا بود… آن گیاهی را که آب رساندیم بخش دیگری از خدا بود… آن دردمندی را که از درد رهایی بخشیدیم، خاری بود که از پای خدا بیرون کشیدیم… آن پرنده یی که آب و دانه اش دادیم، خدا بود که از دست ما آب و دانه می گرفت… ما خدایی را می پرستیم که در برگ برگ هر درخت… در دانه دانه های هر شبنم… در خروش خیزابه های دریا… در دستان نوازشگر خورشید و باد..در نغمه های پرندگان – در سوسوی ستارگان – در غنچاب های کف دریا – در بوی خوش گل – در نغمه ی دل انگیز ساز – و در خنده ی کودکان دیده و شنیده و بوییده می شود… این خداست که همراه با کودکان ما می خندد… و این خداست که همراه با رنجدیدگان می گرید.. پس پرستیدن خدا همان شاد کردن جهان است، کسی که در بهسازی و نو سازی این جهان می کوشد خدا را می پرستد :
عبادت بجز خدمت خلق نیست به تسبیح و سجاده و دلق نیست
در این هستی شناسی « پرستیدن » ، پیشانی بر خاک مردگان ساییدن، وخود را بنده و خوار وزبون شمردن.. و از مردگان ِ پوسیده استخوان شفاعت طلبیدن.. و بر گورهای دشمنان میهن دخیل بستن.. و چشم به معجزه دوختن و داروی دردهای بی درمان خود را از مردگان درخواست کردن.. وجانداران بیگناه را برای باشندگان خیالی سر بریدن نیست… پرستیدن، خار رنج از پای مردم بیرون کشیدن و شادی درجهان گسترانیدن است. در این هستی شناسی، آنکه خود را ایران پرست می نامد، پیشانی بر خاک ایران نمی ساید!.. از آب و خاک آن مرزپر گُهر، و از فر و شکوه فرهنگ ایرانشهری پرستاری می کند..
در پایان این گفتار بجا خواهد بود که نگاهی هم به آتش نیایش ایرانیان داشته باشیم تا از چگونگی برخورد نیاکان خود با این گرامی ترین شالوده ی هستی آشنایی بیشتری پیدا کنیم:
ستایش پاک ترا باشد، ای آتش پاک گهر، ای بزرگترین بخشودۀ اهوره مزدا، ای فروزه ای که در خوری ستایش را، می ستایم ترا که در خانۀ من افروخته یی، سزاواری ستایش و نیایش را. برابر تو می ایستم برای نیایش، با همۀ آیین های دین: به دستی بَرسَم و به دست دیگر چوب خوش بوی خُشک، که زبانه اش روشن، و سوزشش بپراکند بوی خوش را، و تو ای سزاوار ستایش، بهره مند شوی از درخشندگی آن، بهنگام سوختن و بوی خوش آن.
به نگاهبانی تو، بایستی پارسایی آراسته و با دانش و هنگ گماشته باشد، که بسراید برای تو این ترانه را: تو ای آتش اهورا مزدا، تو ای جلوه گاه آن بزرگترین سزاوار ستایش، فروزان باش در این خانه، همواره پرتوت با زبانه های سرخ فام رخشنده باشد در این خانه، همیشه و همیشه تا زمان بی کران .
تو ای ایزدی که نزدیک ترینی به اهورا، کام ها و خواست های ما را بر آورده ساز، آرزوهایمان را که از زبان بر می آید با زبانه ی آسمان سایت هم بستر بساز، تا کامیار شویم.
آرامش و آسودگی را پیشکش ما بساز، آسودگی در زندگی، فراخی در روزی، پاکی و استواری در دین، گفتاری رسا و آوایی خوش، و از پس آن دانش، دانشی که به سوی زندگی خوش و بهتری راهبرمان گردد.
ببخشای به ما بهترین رفتار و کنش را، که دلیر و پیکارنده و نیرومند باشیم، که با فر و هنگ باشیم، که در پرتو دانش راه سپاریم، که در خانه های ما فرزندانی زورمند و زیبا پیکر و گویا و رزمنده در راه کشور، با هوش و دانش، و اندیشه و گفتار و کردار نیک زاده شوند، که در یابند خانه و خانواده و دهکده و کشور ما را.
ای ایزد بزرگ، ما را همواره دریاب، ببخشای به ما آنچه را که کامیاری دهد، آنچه را که رستگاری دهد و به روزی و بهزیستی آورد، بهره مند کن ما را از بهترین زمین ها، که در آن خانه های پر آسایش بر پاسازیم، و در یاب روان ما را که آرامش داشته باشیم، و راه پاک پارسایی را بسپریم.
در مهراب خانواده، در آتشگاه آتشکده، آتش روشن و تابندۀ اهورایی زبانه می کشد و نیایشگران به در گاهش سرود می خوانند، و او خواستار است تا بهترین چوب خوشبوی خشک را بر بسترش نهند و درودش گویند با بَرسَم ِ دردست گرفته و هومِ آمیخته به شیر. آنگاه است که نیایش کنندگان به گوش جان می شنوند آوای آرامش بخش آتش را که:
بر خوردار باشید از خواسته و دارندگی، دشت هایتان پُر باشد از انبوه گله های گاو و گوسپند، چونان زمینهایی که بر سینه گاهاشان از درختان و گیاهان، بیشه های انبوه پیدا شده .
بر خوردار باشید از اندیشه ای روشن، و هوشی سرشار و آزادگی و سر افرازی،و نیرومندی و دلیری، بر خوردار باشید از دشتهای انبوه و بهره دهنده، و از خانه های گسترده و زیبا و پُر آسایش، که آوای فرزندان دلیر از آنها بر خیزد، که آرامش بخشد شما را و کشور را.
چون نیایش کنندگان با گوش جان این چنین شنیدند، ایزدِ بلند پایه را برای واپسین بار چنین نیایش کنند:
درود و ستایش به تو، ای آتش اهورا مزدا، می ستایم این روشنی پاک و در خشان را، اینک که بما آشکاری، توان و نیرویمان بخشای تا بهترین اندیشه و گفتار و کردار را داشته باشیم، یاریمان ده که با بدی و زشتی و دروغ پیکار کنیم، روان ما را پالوده بگردان از بدی و راه بی فرجام، تا شایسته پرستش اهورای بزرگ باشیم .
پاینده ایران – هومر آبرامیان