سینماتو گرافی در ایران
پژوهشی متفاوت در احوال سینما
پژوهشگر و راوی : دکتر روزبه آذربرزین
این نوشتار را به روان پاک مادرم که هیچگاه فروش شیشه شیر و کاسه ماست هائی که گروئی داشتند و من به بقال محلمان ، آقا غلام میدادم تا ده ریال پول بلیط سینما بهار تجریش را تامین کنم و هم چنین به روان علی آقا ترکه مدیر سینما که با یک بلیط به من و برادر کوچکم اجازه ورود میداد ، پیشکش می کنم .
سینما بهار ، زمستان 1342 خورشیدی
عشق من به سینما ، از سینمای تابستانی بهار که درسال 1324خورشیدی به عنوان تک سینمای تابستانی پایتخت ، آغاز به کار کرد شروع میشود سینما بهار با گنجایش 800 صندلی چوبی تا شو بشکل ذوزنقه ای بود که در ضلع جنوبی کوچکش دیوار گچ گرفته ای قرار داشت که از آن به عنوان پرده سود می جستند . زیر پرده در حفره ای که با یک پرده سیاه رنگ پوشیده شده بود ، بلندگو قرار داشت که تنها ترین بلندگوی سالن بود . جلوی پرده را همواره گل شمعدانی می کاشتند . روشنائی سالن به وسیله لامپ های مهتابی که بشکل عدد 8 به فواصل قرار داده بودند ، تامین میشد . به هنگام افتتاح ، سینما دارای بالکن بود و سالها از آن استفاده میکردند ، ولی بخاطر سقوط یک تن ، آنرا جمع کرده و سالن یکپارچه شد . ورودی سینما از خیابان جعفر آباد و خروجی آن در خیابان ثبت بود . ماشین هائی که از طرف دربند بسوی میدان تجریش می آمدندومسیرشان خیابان ثبت بود ، نورشان بخشی از پرده سینما را روشن میکرد که هیچگاه برای رفع آن اقدامی نشد .
بهای بلیط در دهه 40 ، ده ، پانزده و بیست ریال بود .
ضدیت آخوند ها علیه سینما از سال 1300 خورشیدی در همدان آغاز و در جمهوری اسلامی به اوج رسید تا جائیکه این بی وطنان ، ایران را به بزرگترین قبرستان سینما در جهان تبدیل کردند .
متن تلگراف سال 1330 خورشیدی به وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه : مقام منیع وزارت جلیله معارف دامت عظمته . مسیو چرچیل تبعه انگلیس با اجازه اداره معارف دستگاه سینما تو گراف دایر ، سند سپرده فیلم های عالی و اخلاقی استعمال نماید. پس از دو هزار تومان مخارج ، علمای شهر آقایان فاضلی و سید عبدالحسین میگویند ، این نمایش حرام و خلاف شرع است . آنها القای شبهه نموده اسباب تعطیل شده اند …
سه سال بعد نیکلا گریگوریانس علی بیگ اف روسی طی ارسال نامه ای به کنسول ایران در بادکوبه مبنی بر اجازه دایر کردن سینما در ایران می نویسد : سینماتو گراف برای معارف هر مملکت اهمیت فوق العاده داشته و وسیله جالب توجهی برای تربیت و تنویر افکار توده اهالی میباشد . متاسفانه این صنعت مهم تا کنون در ایران طرف توجه لازمه واقع نشده و توسعه پیدا نکرده است . ایران و مخصوصا پایتخت آن تهران ، برای ایجاد کارخانه سینماتو گراف محل بسیار مناسبی می باشد . چه اولا در شهر مذکور روزهای روشن در عرض سال خیلی زیاد بوده و این یکی از شرایط اساسی برای عملیات عکاسی محسوب میشود . ثانیا نظر به اعتدال آب و هوا در ایران میتوان تمام سال عکسبرداری نمود . ثالثا در ایران مناظر و دورنماهای طبیعی وجود دارد که تا کنون محل استفاده برای سینما واقع نگردیده است . سینماتو گراف در ایران به نظر من باید پروگرام ذیل را مجری بدارد :
قضایای مهم دولتی را روی فیلم ضبط کند
تابلوهای ظریف از حیات ایران و بهترین و قشنگ ترین افسانه های ملی
ایران را به شکل نمایش ترتیب داده و روی فیلم بر دارد . این قبیل فیلم احتمال دارد ، نه فقط در ایران بلکه در تمام اروپا و آمریکا طرف توجه واقع شود .
تالیفات بر جسته ادبی ، تاریخی شعراو مولفین ایرانی و اروپائی راجع به حیات و اخلاق و عقاید متفرقه را روی فیلم مجسم نماید .
فیلم های مخصوص معارفی و علمی و فلاحتی و صنعتی را که ممکن است برای توسعه معارف و معلومات در بین توده اهالی بسیار مفید واقع گردد ، تهیه نماید .
ایجاد کارخانه سینما و تاتر های سینما در ایران باعث ترقی صناعت شده و برای پیشرفت معارف و اقتصاد مملکت اهمیت بزرگی خواهد داشت .
پیشنهاد نیکلا گریگوریانس به وزارت امور خارجه و اداره دوم سیاسی ابلاغ میشود . به آنچه مورد نظر نیکلا از صنعت سینما است توجه کنید تا در بررسی تاریخچه سینما در ایران ببینیم سینما گران ما از این صنعت چگونه بهره برداری کردند و امروز سرسپرده هائی چون محمد رضا ورزی و مجید مجیدی ، سینما را در خدمت دستار بندان اشغالگر تازی پرست گرفته اند .
توجه بیگانگان به صنعت سینما در ایران به جرج اریکل آمریکائی میرسد . در آن زمان ( 1307 خورشیدی ) فتح الله پاکروان از وزارت امور خارجه پیشنهاد جرج اریکل مبنی بر ساختن فیلم هائی که ایران را به جهانیان معرفی کند به دربار اطلاع رسانی می کند.
در همان سال ، وقتی آمریکائی ها می خواهند کشور ما را به جهانیان شناسائی کنند ، آیت الله عبدالکریم حائری که از سوی انگلیس ها مامور میشود تا از قم مکانی برتر از عتبات عراق بسازد و مدیر اجرائی او روح الله خمینی 22 ساله بود ، فتوا میدهد که نباید از گرامافون در قهوه خانه های این شهر بخاطر حرام بودنش استفاده شود .( شکایت آصف نظام ، حاکم قم به سرتیپ درگاهی ، رئیس کل تشکیلات نظمیه در 15 آذر 1307) .
سال بعد ( 1308/6/17 ) داود موشه لازار آمریکائی از وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه درخواست می کند تا به او اجازه دهند در ایران ایستگاه رادیو و سینمای ناطق دایر کند . درخواست لازار وقتی به ایران داده میشود که کمتر از یکسال از عمر سینمای ناطق در آمریکا گذشته است . دولت با پیشنهاد لازار در مورد رادیو مخالفت کرده ولی راجع به سینمای ناطق روی خوش نشان میدهد .
در تیرماه 1309 خورشیدی وزارت داخله ایران نظام نامه ای در خصوص فیلمبرداری و نمایش فیلم در ایران انتشار میدهد :
احدی بدون اجازه کتبی تشکیلات کل نظمیه مملکتی حق نخواهد داشت در هیچ نقطه از مملکت به برداشتن فیلم سینما مبادرت نماید . فیلم های خانوادگی به وسیله ماشین های کوچک آزاد است .
برداشتن فیلم بر دو نوع است : الف – فیلم سینما مطابق پیسی که قبلا نوشته شده باشد . ب – برداشتن فیلم سینما از امکنه ، عمارت و زندگی اجتماعی .
پیس نوشته شده بایستی به تصویب مقامات مربوطه برسد .
این کار از روز نخست سینما در ایران تا به امروز اعمال شده . پیش از تماشای فیلم ، مجوز نمایش باید نشان داده شود . در جمهوری اسلامی زشتکاری دستار بندان حالت زننده ای بخود گرفته و آن نوشتن “بنام خدا” و دیگر القاب الله در ابتدای فیلم است .
پس از تصویب پیس یا فیلمنامه ، فیلم ساخته شده ، پیش از نمایش عمومی باید در کمیسیون نظمیه نشان داده شود تا موفق به اخذ جواز گردد .
شرایط ساختن سیمنا :
محلی که برای منعکس نمودن فیلم و جای دادن ماشین سینماتو گراف ساخته میشود ، نباید به داخل سالن نمایش ارتباطی داشته باشد در ورودی آن نیز باید از خارج باشد .
ارتفاع اطاق حداقل باید دو متر و هشتاد ،عرض اطاق دو متر ،طول اطاق برای هرماشین سینماتو گراف سه متر درنظرگرفته شود ضخامت دیوار باید به اندازه یک آجر باشد و دیواروسقف باید نوعی ساخته شود که آتش در آن رسوخ نکند .
بزرگی سوراخ اطاق به سالن نمایش باید 25 سانتی متر در 25 سانتی متر باشد.
در داخل اطاق ماشین باید برای احتیاط قوطی های اطفای حریق و یک ظرف آب که گنجایش ده من آب باشد گذاشت .
در اطاق ماشین ، نبایستی بیش از مقدار فیلمی که در پروگرام ذکر شده است ، فیلم دیگری نگهداشت .
سالن هائی که بیش از 600 صندلی دارند ،باید دو درخروج داشته باشند.فواصل صندلی ها،حدا قل 90 سانتیمتر و برای صندلی های تاشو 70 سانتی متر است .
اولین ردیف صندلی ها باید سه متر از پرده فاصله داشته باشند . صندلی ها را باید طوری گذاشت که راه عبور و مرور همیشه باز باشد. در سالن نمایش باید به تعداد کافی قوطی اطفای حریق موجود باشد . این قوطی ها باید به دیوار نصب شوند .
در مرداد 1310 خورشیدی آقای ابراهیم مرادی موسئسه فیلمبرداری جهان نما را در بندر پهلوی تاسیس می کند . این فرد به مدت سه سال برای آموزش سینماتو گرافی وقت صرف کرده است . وزیر دربار تیمور تاش در زیر درخواست او می نویسد : چه مساعدتی لازم است ؟.
در اسفند 1310 خورشیدی ، مطرح ترین چهره سینمای آن زمان اوانس اوگانیانس ، مهاجر ارمنی – روسی ،متولد 1279درعشق آباد ترکمنستان و فارغ التحصیل سینماتو گرافی از مسکو که در سال 1308 با دخترش
زما ازطریق مشهد به تهران می آیدوبه عنوان رژیسورسینما تو گرافی ورئیس ورزشگاه آرتیستی سینما ازوزارت درباردرخواست صدور اجازه برای فیلمبرداری از مراسم سالروز تولد رضا شاه بزرگ را میدهد .
دستگاه سینماتو گرافی چگونه به ایران آمد ؟
وقتی شاه قاجار ، مظفر الدین شاه در بهار 1279 خورشیدی به فرانسه رفت ، پنج سالی بود که برادران لومیر دستگاه سینماتو گرافی را اختراع کرده بودند . در تیرماه همان سال ، شاه و میرزا ابراهیم خان عکاس باشی موفق به دیدن این دستگاه میشوند . شاه به عکاس خود دستور میدهد تا تمام دستگاه های سینماتو گرافی اعم از دوربین و آپارات نمایش دهنده خریداری شود .
مظفر الدین شاه و دوربین مارک گومون
ابراهیم خان عکاس باشی
میرزا ابراهیم خان عکاس باشی ، نخستین فیلمبردار ایران در مرداد 1253 خورشیدی در تهران به دنیا آمد . او پسر میرزا احمد صنیع السطنه عکاس ناصر الدین شاه بود . اقامت ده ساله این فرد در فرانسه موجب شد تا پسرش ابراهیم در پاریس درس عکاسی، گراور سازی بخواند و در مراجعت به ایران ، عکاس ولیعهد ، مظفرالدین شاه شود .
با ترور ناصرالدین شاه ، ولیعهد به اتفاق میرزا ابراهیم خان به تهران می آیند . در سفر اروپا ئی مظفر الدین شاه ، او از مراسم جشن گلها که در اوستاند بلژیک بر گزار شده بود فیلمبرداری نمود . این فیلم ابتداء در دربار و سپس برای اعیان و اشراف به نمایش گذاشته شد . از کارهای او فیلمبرداری از مراسم سینه و قمه زنی سبزه میدان و از شیر های باغ وحش خصوصی مظفر الدین شاه است .ابراهیم خان در زمان احمد شاه قاجار نام فامیل مصور رحمانی را برای خود انتخاب کرد و به هنگام مرگ 41 سال داشت.
میرزا ابراهیم خان صحاف باشی
از میرزا ابراهیم خان صحاف باشی که در خیابان لاله زار نو ، مقابل سینما کریستال زمان شاه مغازه انتیک فروشی داشت ، باید به عنوان اولین کسی که سینمای اشرافی – درباری را به میان مردم کوچه و بازار برد ، یاد کرد . اولین بار ، او در حیاط پشت مغازه اش مبادرت به نمایش فیلم کرد ( 1282 خورشیدی ) . استقبال از سالن تابستانی و کوچک او که گنجایش 30 صندلی هم نداشت ، باعث شد تا او اول چراغ گاز ( امیر کبیر ) سالن عمومی سینما را باز کرد ( 1283 خورشیدی ) که بدون شک اولین سالن نمایش فیلم برای مردم کوچه و بازار بود . در قسمت ورودی سینما یک دستگاه شهر فرنگی قرار داده بودند که سه سوراخ داشت و مردم میتوانستند تصاویر بر جسته را در آن ببینند .
خیابان چراغ گاز ، محل سینمای ابراهیم خان صحاف باشی
عمر این سینما بسیار کوتاه بود ، چون شیخ فضل الله نوری ، آنرا بی دینی میدانست و موجب تعطیلی آنرا پیش آورد . ابراهیم خان صحاف باشی ، آپارات سینما را به آرتاشس پاتماگریان ( اردشیر خان ) واگذار کرد .
از میرزا ابراهیم خان صحاف باشی ، پسری بنام ابوالقاسم رضائی بجا ماند که جزو بهترین مستند سازان ایران بشمار میرفت . ابوالقاسم رضائی پنج ساله بود که پدرش در گذشت . پس از بی مهری آخوند شیخ فضل الله نوری ، صحاف باشی ترک وطن کرده و به حیدر آباد دکن در هندوستان میرود . او در آنجا مجله ” نامه وطن ” را منتشر میکند . پس از انقلاب مشروطه و به دار کشیده شدن شیخ فضل الله نوری در میدان تو پخانه ، میرزا ابراهیم خان از هند به ایران بر گشته و در مشهد ، با همسر دومش ازدواج می کند که ابوالقاسم رضائی ، حاصل این ازدواج است .
در مورد سینمای اول خیابان چراغ گاز ، محمد علی جمالزاده میگوید :
در پا نزده سالگی که پدرم مجبور شده بود ازاصفهان به تهران بیاید روزی درماه رمضان در خیابان چراغ گاز گردش می کردم. شخصی به اسم “سیف الذاکرین” مرا دید و گفت محمدعلی می‌خواهی بروی سینما. گفتم
سینما چیست؟ گفت همین جاست. بلیطش دو قران است. من که وارد شدم دیدم مردی توی دیوار دارد خیابان را جارو میکند. تعجب کردم. بعد فهمیدم این آدم نیست، تصویر آدم است..
روسی خان و عکاس خانه اش
روسی خان یکی از تکنسین های عکاس خانه عبداله میرزای قاجار بود که نام اصلی اش ایوانف بود و متولد تهران . پدرش انگلیسی بود و مادرش روس . او ریئس بخش عکاسی دارالفنون بود .
در سال 1286 خورشیدی مهدی خان روسی با خرید یک دستگاه نمایش و ۱۵ حلقه فیلم از آغاز ماه رمضان، در عکاس‌خانۀ خود در خیابان علاءالدوله (فردوسی) تهران مشغول کار نمایش شد. سال بعد یعنی در سال ۱۲۸۷روسی‌خان پس از بازگشت از روسیه، طبقۀ بالای مطبعۀ فاروس در خیابان لاله‌زار تهران را اجاره کرد و با کمک حیدرخان عمواوغلی یکی از فعالان سیاسی و فرهنگی زمان خود، یک سالن سینما در آن محل راه انداخت. این سالن بعدها به نام “فاروس” معرفی شد
.
سینما فاروس
طرفداری از سینما در حال گسترش بود و به جای بیشتری نیاز بود. روسی خان حیاط تالار دارالفنون در خیابان ناصریه تهران را به سینمایی با ۱۵۰تا ۲۰۰نیمکت تبدیل کرد. او برای جلوگیری از گرما، بالای حیاط را با پارچه پوشاند وچون هنوز فیلم‌ها صامت بود چنان که رسم بود یک نوازنده پیانو و یک نوازنده ویلون برای نواختن موسیقی همزمان با نمایش فیلم استخدام کرد.
هر سال بر تعداد سینماها افزوده میشد. زنان هم به آمدن به سینما علاقه نشان دادند و چند سال بعد ودرسال ۱۳۰۷علینقی‌خان وزیری، موسیقی‌دان و استاد مشهور و خان باباخان معتضدی، سالن سینمایی را به نام “صنعتی” درمحل مدرسه عالی موسیقی درخیابان لاله زار مخصوص خانم‌ها افتتاح کردند. این سینما بخاطر مخالفت آخوند ها خیلی زود بسته شد .
کم کم فیلم‌های ناطق هم رواج پیدا کرد و از سال ۱۳۱۳، سینما داریوش تهران که تا این تاریخ فیلم‌های صامت نشان میداد، از این پس به نمایش فیلم‌های ناطق پرداخت
آپارات های مربوط به صد سال پیش تهران
دوربین های عکاسی زمان ناصر الدین شاه و مظفر الدین شاه
روسی خان در گام بعدی ، پس از تاسیس سینمای فاروس ، در بازارچه قوام الدوله ( دروازه قزوین ) سینمای جدیدی را باز می کند که عمر چندانی نداشته و با پیروزی مشروطه خواهان به تعطیلی کشیده میشود .
سینمای فاروس هم در 1288 خورشیدی تعطیل میشود . این سینما بعدا در اختیار ژرژ اسماعیلف حسابدار وزارت جنگ قرار گرفت .
روسی خان دوآپارات خود را به میرزا اسماعیل قفقازی (ژرژاسماعیلف) و امیر خان آهن فروش فروخت . روسی خان به فرانسه رفت و تا زمان مرگش در خدمت خاندان قاجار بود .
آرتاشس پاتماگریان ، مشهور به اردشیر خان در 1242 خورشیدی در تبریز به دنیا آمد . او تاجر پارچه بود . در سفر او به اروپا در سال 1279 خورشیدی ، با خودش دوچرخه ، گرامافون و یک آپارات به ایران آورد . او سینمای خود را بنام سینما تجدد در خیابان فردوسی ، روبروی بانک ملی و فروشگاه دو طبقه فردوسی زمان شاه باز کرد . در سینمای او که فیلم های صامت نشان میداد ، مرتضی خان محجوبی و استاد عبدالعلی وزیری و ضیاء مختاری ساز میزدند . آپارات سینما با دستگاه اسی تیلین ( چراغ زنبوری ) نور میگرفت ، چون برقی در کار نبود . آپاراتچی او حسین ایشاء چراغساز بود . فیلم های چارلی چاپلین ، تارزان و هرکول و ماسیست در این سینما نمایش داده میشد . سینما تجدد در سال 1292خورشیدی تعطیل شد . سینمای بعدی ، گراند سینما در خیابان لاله زار ، محل تاتر دهقان بود .این سینما توسط علی وکیلی افتتاح شد .سینما دارای 500 صندلی و بالکن آن خاص خانم ها بود.
دو سال بعد ( 1294 خورشیدی ) اردشیر خان سینمای تعطیل شده تجدد را با نام جدید ؛ مدرن سینما باز می کند .این سینما طولش 11 متر و عرضش 5 متر بود و گنجایش 80 صندلی داشت .اندازه پرده چلواری آن 3.5 در 2 متر وبهای بلیط آن دو ریال بود .در سال 1296 خورشیدی اردشیر خان سینمای خورشید را در خیابان فردوسی افتتاح نمود .
علی وکیلی
علی وکیلی ، پس از تجربه گراند هتل سینما ، بفکر تاسیس سینما سپه افتاد . کار بعدی علی وکیلی ترجمه فارسی فیلم های خارجی بود . وکیلی ایده اش را با خان باباخان معتضدی در میان گذاشت و با ترجمه فارسی متن خارجی و جایگزینی آنها در نوار فیلم دست به ابتکار مهمی زد که شوربختانه بخاطر کثرت بیسوادان موثر واقع نشد . خوب بخاطر دارم وقتی فیلم های ترجمه شده علی وکیلی و خان بابا خان معتضدی را در سینما بهار تجریش تماشا میکردم ، تعداد زیادی دور من جمع میشدند و من با صدای بلند ترجمه ها را می خواندم . آن زمان ، من زیر ده سال سن داشتم .
سومین فیلمبردار سینمای ایران پس از ابراهیم خان عکاس باشی و روسی خان ، خان بابا خان معتضدی بود
خان بابا خان معتضدی
دوربین های خان بابا معتضدی و خودش
خان بابا خان در 1271خورشیدی در تبریز به دنیا آمد برای ادامه تحصیلات در 1288 عازم فرانسه میشود . او برای کسب در آمد در کمپانی معروف گومون کار می کند . علاقه و پشت کار او باعث میشود که هنگام بر گشت به ایران ، صاحب کمپانی گومون ، ضمن اهدای رضایت نامه ، لوازم زیر را به او میدهد : دستگاه فیلمبرداری گومون ، آپارات ، فیلم خام 35 میلیمتری ، فیلم سینمائی ، دستگاه چاپ فیلم و داروی ظهور و 5 فیلم کمدی که خود خان بابا خان در تهیه آنها سهم داشت .
زمانیکه خان بابا خان به ایران برگشت ، تهران صاحب هفت سینما بود ( 1295 خورشیدی ) : ایران ، گراند سینما ،نور ، سپه ، مایاک ، میهن و خورشید .
خان بابا خان معتضدی ، اولین لابراتوار ظهور فیلم را در ایران تاسیس کرد .
خان بابا خان معتضدی موفق به باز کردن سالن نمایش مختلط شده و در میدان مخبرالدوله سینما پری را باز می کند . دومین سینمائی که توسط خان بابا خان تاسیس شد ، سینما مولوی ، روبروی زایشگاه فرح بود.
سینما های بعدی او سینما گلوبندک( مدائن ) و کشور ( نام های بعدی :شهره و اورانوس ) بود .
سینما کشور
در بخش زیر به تاریخچه افتتاح سینما تا زمان فعلی در ایران اشاره ای داشته و سپس به پژوهش متفاوت خود در احوال سینمای ایران ادامه میدهم .
۱۲۸۲خورشیدی :
– میرزا ابراهیم خان صحاف‌باشی، در ماه رمضان حیاط پشتی دکان آنتیک فروشی خود را در خیابان لاله زار تهران جهت نمایش فیلم آماده کرد.
۱۲۸۳خورشیدی :
– میرزا ابراهیمخان صحاف‌باشی نخستین سالن عمومی سینما را در ابتدای خیابان چراغ گاز افتتاح کرد.
۱۲۸۶خورشیدی :
– مهاجری روسی به نام آقایف، از ۲۴ رمضان یک سالن سینما در قهوه خانۀ زرگرآباد خیابان چراغ گاز تهران افتتاح کرد. فیلمی از جنگ روس و ژاپن برنامۀ افتتاحیۀ این سینما بود.
– روسی خان با خرید یک دستگاه نمایش و ۱۵حلقه فیلم از آغاز ماه رمضان، در عکاس‌خانۀ خود در خیابان علاء الدوله (فردوسی) تهران مشغول کار نمایش شد.
۱۲۸۷خورشیدی :
– روسی‌خان پس از بازگشت از روسیه، طبقۀ بالای مطبعۀ فاروس در خیابان لاله‌زار تهران را اجاره کرد و با کمک حیدرخان عمواوغلی یک سالن سینما در آن محل راه انداخت. این سالن بعدها به نام فاروس معرفی شد.
– آقایف قسمت پشتی مغازه خود در خیابان ناصریه تهران را تبدیل به سالن کوچکی با ۲۰ صندلی کرد.
– روسی‌خان حیاط تالار دارالفنون در خیابان ناصریه تهران را به سینمایی با ۱۵۰ تا ۲۰۰ نیمکت تبدیل کرد. او برای جلوگیری از گرما، بالای حیاط را با پارچه پوشاند و یک نوازنده پیانو و یک نوازنده ویلون برای نواختن موسیقی همزمان با نمایش فیلم استخدام کرد (فیلم‌ها صامت بود.)
۱۲۹۰خورشیدی :
– آرتاشس پاتماگریان سینما تجدد تهران را در طبقۀ دوم ساختمان قدیمی در خیابان علاءالدوله افتتاح کرد.
۱۲۹۱خورشیدی :
– آرتاشس پاتماگریان به همراهی آنتوان سوروگین سالن سینمایی در خیابان علاءالدوله تهران تأسیس کرد.
۱۲۹۲خورشیدی :
– ژرژ اسماعیلوف سالن سینمایی در خیابان علاءالدوله ( فردوسی ) تهران تأسیس کرد.
۱۲۹۴خورشیدی :
– آرتاشس پاتماگریان سینما تجدد تهران را با نام مدرن سینما بازگشایی کرد.
۱۲۹۶خورشیدی :
– آرتاشس پاتماگریان سینمایی را در خیابان علاءالدوله رو‌به روی بانک روس برپا کرد.
۱۲۹۷خورشیدی :
– در این سال به احتمال، سینمایی به نام تماشاخانه در جنوب شهر شیراز گشوده شد.
۱۲۹۸خورشیدی :
حاج یحیی شیرازی فیروزه‌ای، صاحب عکاسخانه‌ای در بوشهر، نخستین سینمای این شهر را که در میان مردم به سینمای حاج یحیای عکاس معروف شد، تأسیس کرد.
۱۲۹۹خورشیدی:
– در تابستان این سال آرتاشس پاتماگریان سینمایی تابستانی در خیابان
امیریه دایر کرد.
۱۳۰۳خورشیدی :
– آرنولد یاکوبسون سینما مایاک تبریز را راه انداخت.
– سینما درخشان بوشهر افتتاح شد.
۱۳۰۵خورشیدی :
– سینما ایران در قزوین توسط استاد برزو افتتاح شد.
– در شیراز سینمایی به نام پارس بنیاد شد.
۱۳۰۶خورشیدی :
– سینما تابستانی خورشید در خیابان علاءالدوله تهران، برنامۀ نمایش فیلم خود را در روزهای فرد به خانم‌ها اختصاص داد.
– علی وکیلی سینما سپه را که بعدها به زهره تغییر نام داد در خیابان سپه تهران ، جنب بیمارستان سینا بود افتتاح کرد.
– سینما ایران در تبریز افتتاح شد.
۱۳۰۷خورشیدی :
– علینقی‌خان وزیری و خان باباخان معتضدی، سالن سینمایی را به نام صنعتی در محل مدرسه عالی موسیقی در خیابان لاله‌زار افتتاح کردند. این سینما مخصوص خانم‌ها بود.این سینما در آتش سوخت .
– سینماهای ایران رشت، شاپور بابل، دیده بان قزوین و ایران رضائیه افتتاح شدند.
۱۳۰۸خورشیدی :
– سینمای تابستانی تهران در خیابان سپه با نمایش فیلم هروئین (هارولد تایلور) افتتاح شد.
– سینمای ییلاقی پری در تیغستان قلهک آغاز به کار کرد.
– سینماهای دیده بان، ملی، فردوسی و مایاک در تهران؛ اکباتان در همدان و فردوسی در شیراز فعالیت خود را شروع کردند.
۱۳۱۰خورشیدی :
– روز ۲۶ تیر، سینمای تابستانی جهان تهران با نمایش فیلم ناموس افتتاح شد.
– روز ۳۱ تیر، سینمای تابستانی بهارستان تهران افتتاح شد.
– روز ۲۵ مرداد، سینمای مدائن در سرچشمۀ تهران افتتاح شد.
– روز ۱۲شهریور نخستین سالن واریته تهران ( هم برای سینما، هم برای تآتر و هم رقص ) در سینما مدائن آغاز به کار کرد.
– سینما سپه تهران جهت تبلیغ برای نمایش یک فیلم جدید، بارانی از اعلان را در تهران فروریخت.
– سینماهای باربد گرگان، شاهنشاهی شیراز، تمدن و گلستان تهران افتتاح شدند.
– نخستین سینمای شهر الیگودرز با نام سینما گونی به صورت سیار آغاز به کار کرد.
۱۳۱۱خورشیدی :
– روز ۱۱ خرداد سینما لونوپارک در خیابان نادری تهران افتتاح شد.
– روز ۳ شهریور سینما تآتر آریان با نمایش فیلم موپرات در سر پل امیربهادر تهران افتتاح شد.
– سینماهای سعادت، رویال، جهان و داریوش تهران، شمس میانه، وطن تبریز ، شاپور قزوین و سینمای محمد رضا خان در بیرجند افتتاح شدند.
۱۳۱۲خورشیدی :
– روز ۲۱ خرداد سینما نادری در خیابان نادری تهران با نمایش فیلم بن
هور افتتاح شد.
– سینماهای الوند همدان، شهرداری بندرانزلی، نوین غرب خوی و ملی تهران افتتاح شدند.
– سینما خیام بوشهر توسط حاج محمد غوث احمدیه پیمانکار کنسولگری بریتانیا تأسیس شد. این سینما فاقد صندلی بود و تماشاگران با خود چهار پایه ای به نام ملاسی (پیت حلبی) می‌آوردند.
۱۳۱۳خورشیدی :
– از ۲۴ اردی‌بهشت سینما داریوش تهران که تا این تاریخ فیلم‌های صامت نشان میداد از این پس به نمایش فیلم‌های ناطق پرداخت.
– روز ۲۱ مهر سینما ایران تهران در خیابان لاله زار افتتاح شد.
– سینماهای ایران یزد، دیده‌بان مشهد و شیر آبادان، آریان اراک، جهان شیراز، اکتورال تبریز و سپهر بروجرد افتتاح شدند.
– از نیمۀ دوم سال، تعداد سآنس‌های سینما از دو به سه سآنس در روز افزایش یافت و صاحبان سینماها برای جلب تماشاگران بیشتر به رقابت با یکدیگر پرداختند. آنها ضمن تجهیز سالن‌های خود آرام آرام سیستم‌های نمایش را از ۱۶ کادر به ۲۴ کادر در ثانیه تبدیل کردند و امکان نمایش فیلم‌های ناطق را فراهم آوردند.
۱۳۱۴خورشیدی :
– روز ۱۷ دی سینما اراک در شهر اراک با گنجایش ۲۵۰ نفر و نمایش یکی از فیلم‌های تارزان افتتاح شد.
۱۳۱۵خورشیدی :
– سینما تابستانی خورشید شیراز افتتاح شد.
– نخستین سینما در شهر کرمان با نام تابان توسط حکمت پور افتتاح شد.
– نخستین سینما در شهر بابل با نام حکیمی ( سالن تابستانی ) افتتاح شد.
– نخستین سینما در شهر اصفهان به نام ایران افتتاح شد. تا قبل از ایجاد این سالن در اصفهان – تعداد اندکی از قهوه‌خانه‌ها با دریافت سی‌شاهی فیلم‌های کوتاه صامت نشان می‌دادند.
۱۳۱۶خورشیدی :
– سینما بلور و خورشید نو تهران افتتاح شدند.
سینما خورشید نودر لاله زار جنب سینما ونوس در زمان خاموشی !
۱۳۱۷خورشیدی :
– نخستین سینمای تربت حیدریه افتتاح شد.
– سینما زیبای بابل از سوی یک مهاجر روس به نام اوسیک افتتاح شد.
۱۳۱۸خورشیدی :
– نخستین سالن سینما در شهر بجنورد به نام شهرزاد توسط سرهنگ عرفانی با گنجایش حدود ۵۰۰ صندلی به صورت تابستانی افتتاح شد.
– نخستین سالن سینما در شهر سبزوار به نام میهن توسط غلامعلی صادق زاده با گنجایش تقریبی ۶۰ صندلی افتتاح شد.
– نخستین سالن سینما در شهر اهواز به نام میهن افتتاح شد.
۱۳۱۹خورشیدی :
– سینما ایران تهران افتتاح شد.
– اواخر همین سال نخستین سینمای عمومی در آبادان به نام شیرین افتتاح شد.
– سینما پارس اهواز افتتاح شد.
۱۳۲۰خورشیدی:
– روز سوم شهریور ماه ساعت هشت بعدازظهر برق سراسر شهر تهران به علت حملۀ متفقین قطع شد و تماشاگران سینماها از سالن‌ها بیرون ریختند.
– نیمه اول همین سال، سینما تاج در آبادان از طرف شرکت نفت ایران و انگلیس افتتاح شد ولی با شروع جنگ دوم جهانی، شرکت نفت از آن به عنوان سیلو استفاده کرد.
۱۳۲۲خورشیدی :
– ایران نو نخستین سینمای اصفهان که خانم‌ها میتوانستند در آن به تماشای فیلم بنشینند آغاز به کار کرد. در این سینما خانم‌ها در سمت چپ و آقایان در سمت راست سالن می‌نشستند و چادر مشکی بزرگی میان آنها فاصله می‌انداخت.
۱۳۲۳خورشیدی :
– سینما خرم شمیرانات و سینما رکس آبادان افتتاح شدند.
۱۳۲۴خورشیدی :
– روز سوم خرداد سینما کریستال تهران افتتاح شد.
– سینما تابستانی بهار تهران در میدان تجریش افتتاح شد.
۱۳۲۷خورشیدی :
– فیلم مرا ببخش محصول فرانسه ۱۹۳۰، به عنوان نخستین فیلمی که در ایران در استودیو ایران نو فیلم دوبله شده در سینماهای دیانا و پارک به نمایش درآمد.
۱۳۲۸خورشیدی :
– نخستین سینمای اردبیل به نام ایران افتتاح شد.
– نخستین سینمای لنگرود به نام تاج توسط حسن اسلام نظر افتتاح شد.
۱۳۳۲خورشیدی :
– نخستین سینمای قوچان با نام مهرداد و با نمایش فیلم نقل‌علی افتتاح شد.
۱۳۳۴خورشیدی :
– روز اول فروردین سینما رویال تهران با نمایش فیلم چهار راه حوادث ساختۀ ساموئل خاچکیان افتتاح شد.
– روز دوم مهر در سینما رکس تهران برای اولین بار یک فیلم سینمااسکوپ به نام جنایت در سیرک به نمایش درآمد.
سینما رکس در زمان خاموشی
۱۳۳۵خورشیدی :
– روز ۱۹ مهر سینما پلازای تهران افتتاح شد.
– روز ۲۴ مهر سینما مولن روژ تهران با نمایش فیلم بندباز افتتاح شد.
– روز ۶ اسفند سینما پردیس تهران با نمایش فیلم راز از دست رفته افتتاح شد.
– روز ۷ اسفند سینما دنیای تهران با نمایش کفش بلورین افتتاح شد.
سینما های پردیس و دنیا در میدان مخبرالدوله قرار داشتند و در آن زمان بزرگترین ( دنیا ) و کوچکترین ( پردیس ) سینمای تهران بشمار میرفتند . سینما دنیا گنجایش 2200 صندلی داشت .
– سینما نور کرمان به وسیله علی و احمد ارجمند افتتاح شد.
۱۳۳۶خورشیدی :
– روز اول فروردین سینما سعدی تهران افتتاح شد.
– روز ۳۱ خرداد سینما سیروس رشت که در آتش سوخته بود، پس از بازسازی بازگشایی شد.
– روز ۱۵ آبان سینما تاتر تهران ( البرز ) افتتاح شد.
– سینما سهیلای تهران ( مایاک سابق ) با نمایش فیلم دختر رودخانه افتتاح شد.
– سینما مشعل تهران با نمایش فیلم نان و عشق و… افتتاح شد.
۱۳۳۷خورشیدی :
– سینما نیاگارای تهران با نمایش فیلم دلقک افتتاح شد.
– سینما ایفل و کارون تهران افتتاح شدند.
۱۳۳۸خورشیدی :
– سینما امپایر تهران با نمایش فیلم شب‌های اروپا افتتاح شد.
– سینما استیل تهران با نمایش فیلم ایرانی آقای شانس افتتاح شد.
– سینما فردوسی تربت حیدریه افتتاح شد.
– سینما نادر درگز افتتاح شد.
– سینما آریای تهران افتتاح شد.
۱۳۳۹خورشیدی :
– در اردی‌بهشت ماه، نخستین سینمای درایوین (اتومبیل رو) ایران در تهران‌پارس افتتاح شد. گنجایش این سینما ۲۸۴ اتومبیل و بهای بلیت آن ۱۵۰ ریال بود. به هر اتومبیل یک بلندگوی مخصوص داده میشد که مشتریان بنا به میل خود صدای آن را تنظیم میکردند. فیلم‌های این سینما
را سینما مولن‌روژ تأمین میکرد.
– سینما سعدی شیراز افتتاح شد.
– سینما دنیای اراک توسط سیفی افتتاح شد.
– سینما مسعود و میامی تهران افتتاح شدند.
– سینما تاج (سعدی و مولن روژ بعدی) تربت حیدریه به عنوان بزرگترین سالن سینمای این شهر با نمایش فیلم بزن به چوب افتتاح شد.
۱۳۴۰خورشیدی :
– روز ۱۹ مهر افتتاح سینما مهتاب تهران از زنجیرۀ سینماهای مولن روژ با نمایش فیلم در ناپل شروع شد.
– روز ۲۶ مهر افتتاح سینما پرسپولیس تهران با نمایش فیلم گوریل درنده رها شده
– سینما ادئون تهران با نمایش فیلم کازینو دوپاری افتتاح شد.
– نخستین سینمای رامهرمز به نام آپادانا با نمایش فیلم شانس عشق و تصادف افتتاح شد.
– سینما کاپری تهران با نمایش فیلم روح ساخته آلفرد هیچکاک افتتاح شد.
– سینما آزیتا و مولن روژ بجنورد افتتاح شدند.
– دو سینمای سعدی با گنجایش ۱۰۰۰ نفر، و شهرزاد با گنجایش حدود ۵۵۰ نفر، در سبزوار افتتاح شد.
– سینما شهرزاد الیگودرز افتتاح شد. این سینما تا سال ۵۷ فعال بود و در این سال در آتش سوخت.
– سینما پاسارگاد بابل توسط محمد قلی اهرابی و ابوالقاسم معتمدی و با نمایش فیلم توپ‌های ناوارون افتتاح شد.
– سینما آزیتای خرم آباد با مدیریت وزین و با نمایش فیلم قهرمانان افتتاح شد.
– در دهۀ ۴۰ سه سینمای کارون، نیاگارا و کیهان در آبادان افتتاح شد.
– سینما همای همدان توسط میران خان و اردشیر خان افتتاح شد.
۱۳۴۱خورشید :
– سینما سانترال تهران افتتاح شد.
۱۳۴۲خورشیدی:
– سینما نادر تهران با مدیریت ناصر مجد بیگدلی و نمایش فیلم مسافرت
برادران امیدوار در خیابان لاله‌زار افتتاح شد.
– سینما نیاگارای لنگرود توسط امیر اخلاقی، احمد کشاورز و احمد نزهت افتتاح شد.
– سینما سعدی بجنورد با نمایش فیلم سه مرد شجاع با بازی برت لنکستر افتتاح شد.
– سینما مهتاب اصفهان افتتاح شد.
۱۳۴۳خورشیدی :
– سینما اونیورسال تهران و مغان اردبیل افتتاح شدند.
۱۳۴۴خورشیدی :
– سینما جی تهران و کیهان و آستارای تجریش افتتاح شدند. سینما آستارا برای افتتاحیه خود فیلم هاوائی را نشان داد .این سینما سالها فیلم خارجی نشان میداد و بعدها به گروه سینماهای متحده تهران پیوست و تنها فیلم های ایرانی را به نمایش میگذاشت.
سینما آستارا تجریش
۱۳۴۵خورشیدی :
– سینما نقش جهان با نمایش فیلم حسین کرد افتتاح شد.
– یک سالن سینمای ویژۀ نمایش فیلم‌های کودکان و نوجوانان در طبقۀ چهارم فروشگاه فردوسی در خیابان فردوسی افتتاح شد و تا اوایل دهۀ ۱۳۵۰ به فعالیت خود ادامه داد.
– سینما نوین اردبیل افتتاح شد.
– سینما ریولی تهران با نمایش فیلم کتاب آفرینش در سه‌راه تخت‌جمشید افتتاح شد.
– سینماهای ناتالی، دیاموند، آپادانا، پاسارگاد و پارامونت تهران افتتاح شدند.
– سینما تاج همدان افتتاح شد.
– سینما آسیای آبادان پس از ترمیم و بازسازی با نام سهیلا افتتاح شد.
۱۳۴۶خورشیدی :
– روز ۲۳ شهریور سینما دیاموند لاهیجان افتتاح شد.
– سینما تاج درگز با نمایش فیلم ایرانی طوفان نوح افتتاح شد.
– سینما آریای کرمان افتتاح شد.
– تعداد سینماهای تهران به ۹۸ سالن رسید.
۱۳۴۷خورشیدی :
– روز اول فروردین سینما اروپای تهران با نمایش فیلم جادۀ زرین سمرقند افتتاح شد. این سینما دارای ۱۴۰۰ صندلی، سه بالکن و دو دستگاه نمایش ۷۰ میلیمتری بود.
– سینما نیاگارای تهران پس از تعمیرات اساسی بازگشایی شد. این سینما در هر هفته یک سأنس خود را به نمایش فیلم به زبان انگلیسی اختصاص داد.
– سینماهای شهرام تهران، پارامونت کرمان، تنها سینمای سمنان کاپری و نخستین سینما در شهرهای تایباد آریا، تربت جام، و سانترال کاشمر افتتاح شدند.
۱۳۴۸خورشیدی :
– سینما شهروند تهران افتتاح شد.
– سینما درایوین ونک با نمایش فیلم “روس‌ها دارند می‌آیند” افتتاح شد.
۱۳۵۰خورشیدی :
– روز ۱۲اردی‌بهشت سینمای شهر قصه افتتاح شد. بنا به قرار از این پس کلیه برنامه‌های این سینما در یک جلسۀ خصوصی یک هفته پیش از
نمایش عمومی برای نویسندگان مطبوعات و منتقدان به نمایش در می‌آید. به عنوان نخستین گام فیلم مستند تریستانا ( لوئیس بونوئل) بدین صورت به نمایش درآمد.
– سینماها موظف شدند پیش از نمایش هر فیلم سینمایی یک فیلم کوتاه (
مستند ) به نمایش درآورند.
– دراین سال تعداد سینماهای مناطق شهری ایران به ۴۳۹ سالن رسید که نسبت به سال گذشته ۷ درصد رشد داشت. از این تعداد ۱۲۰ سینما در تهران، ۹۳ سینما در شهرهای بزرگ، و ۲۶۶ سینما در شهرهای کوچک فعالیت داشتند. گنجایش سالن‌های سینما از ۹۸۰۰۰ صندلی فراتر رفت.
– سینماهای لی لی زنجان، لوکس همدان، فرحناز بجنورد و آریای خرم آباد افتتاح شدند.
۱۳۵۱خورشیدی :
– ساخت سینمای بزرگ و مجهز اراک به نام قصر طلایی که از سال ۱۳۴۹ آغاز شده بود پایان یافت. این سینما با گنجایش ۱۰۰۰ نفر، پردۀ عریض، صدای استریوفونیک و با نمایش فیلم قلعۀ عقاب‌ها افتتاح شد.
۱۳۵۲خورشیدی :
– سینما شهر تماشای تهران افتتاح شد.
۱۳۵۳خورشیدی :
– سینما آپادانای اهواز نخستین سینما در ایران که از وسایل و لوازم صد
در صد نسوز ساخته شده بود با نمایش فیلم گل پری جون بازگشایی شد.
– قسمت بزرگی از سینما سالار رشت به علت فروش نرفتن کافی فیلم‌ها تبدیل به پارکینگ شد.
۱۳۵۵خورشیدی :
در این سال ۴۸ میلیون نفر در تهران به سینما رفته بودند که ۷۶ درصد آنها بین ۱۵ تا ۳۰ سال داشتند.
۱۳۵۶خورشیدی : آغاز مرگ سینما ها در ایران
– روز ۱۵ آبان سینما بلوار تهران در آتش سوخت.
– روز ۱۹ آبان سینما نیاگارای تهران در آتش سوخت.
– روز ۲۱ آبان آپارتخانۀ سینما مسعود تهران در آتش سوخت.
– روز ۸ اسفند سینمای آزیتای خرم آباد در آتش سوخت.
– روز ۷ اردی‌بهشت سینما فانوس بوشهر در آتش سوخت.
– در ابتدای سال ۴۰۷ سالن سینما در سراسر کشور وجود داشت. از این تعداد ۱۱۱ سینما متعلق به تهران بود و پس از آن به ترتیب: استان‌های خراسان ۳۳ سینما، خوزستان ۳۰ سینما، مازندران ۲۹ سینما، گیلان ۲۸ سینما، آذربایجان شرقی ۲۴ سینما، فارس ۱۹ سینما، آذربایجان غربی ۱۸ سینما، اصفهان ۱۶ سینما، کرمان ۱۲ سینما، کرمانشاهان ۱۰ سینما، کردستان ۸ سینما، لرستان ۷ سینما، همدان، سمنان و هرمزگان هر کدام ۴ سینما، بوشهر و چهارمحال بختیاری هر کدام ۳ سینما، کهکیلویه و بویر احمد ۲ سینما و ایلام یک سینما داشتند.
۱۳۵۷خورشیدی :
– روز دوم فروردین سینما استیل تهران در آتش سوخت.
– روز ۲۸ اردی‌بهشت سینما کسری تهران در آتش سوخت.
– روز ۲۲ تیر سینما شهاب تهران در آتش سوخت.
– روز ۱۴ مرداد سینما آتلانتیک تهران در آتش سوخت.
– روز ۱۵ مرداد سینما شهر فرنگ در آتش سوخت.
– روز ۱۹ مرداد سینما پارامونت شیراز در آتش سوخت.
– روز ۲۰ مرداد سینما کریستال ارومیه در آتش سوخت.
– روز ۲۸ مرداد سینما رکس آبادان هنگام نمایش فیلم گوزنها به آتش کشیده شد.
– سینماهایی که در پی ناآرامی‌های ایران سوزانده شده یا از بین رفته‌اند عبارتند از کاپری، دیاموند، پارامونت، سینه موند، رادیو سیتی، ادئون، امپایر، کریستال، شهروند، میامی، سانیا، الوند، تیسفون، اطلس، رویا، تاج، شهناز، ری، داریوش، پلازا، ژاله، آزیتا، شرق، کارون، مرمر، دیانا، آسیا، قشنگ، ریولی ،پاسیفیک و مولن روژ.
– در این سال بر اثر ناآرامی‌های کشور ۴ سینمای شهر بابل و ۴ سینمای شهر همدان به آتش کشیده شد.
۱۳۵۸خورشیدی :
– دو سینمای کاپری و ب ب مصادره شدند.
– چند سینما تغییر نام دادند: گلدن سیتی به فلسطین، تاج به ملت، آتلانتیک به آفریقا و پولیدور به پولیساریو.
۱۳۵۹خورشیدی :
– روز ۲۴ فروردین علی قدوسی دادستان کل انقلاب به بنیاد مستضعفان اجازه داد همۀ سینماهای کشور را در جهت رعایت کامل موازین شرعی به اختیار خود بگیرد.
– در پی انفجار بمب در سینما نادر تهران، فروش بلیت در سینماهای تهران به نصف و ثلث کاهش یافت.
– سینما جهان نمای چالوس در آتش سوخت.
– سینما قیام قم ( دروازه طلائی سابق که توسط بشارتیان ساخته شده بود و به دستور احمد خمینی به آتش کشیده شده بود )بازسازی وبا نمایش فیلم سرباز اسلام افتتاح شد.
– حجت الاسلام احمد صادقی اردستانی، نمایندۀ امام در دفتر تبلیغاتی قم، خواستار انحلال انجمن سینماداران، انجمن وارد کنندگان، انجمن تهیه
کنندگان فیلم و لغو مسئولیت صدور پروانۀ نمایش از ادارۀ امور سینمایی شد.
۱۳۶۰خورشیدی :
– روز ۲۰ تیرماه سینما ایفل تهران در آتش سوخت.
– سینماها جزو نخستین اماکن عمومی بودند که به دستور دایرۀ مبارزه با منکرات ملزم شدند از ورود خانم‌های بدون حجاب اسلامی جلوگیری کنند.
– بنیاد مستضعفان تغییر نام سینماهای تحت پوشش خود را در تهران اعلام کرد: شهر فرنگ = آزادی؛ سینه موند = قیام؛ امپایر = استقلال؛ ب ب = پیام؛ نیاگارا = جمهوری؛ رویال = انقلاب؛ پولیدور= قدس؛ موناکو = شاهد؛ رکس = لاله.
– سینما سپاه قم بطور رسمی شروع به کار کرد.
۱۳۶۱خورشیدی :
– روز ۱۴خرداد نمایش فیلم برزخی به کارگردانی ایرج قادری و با بازی
محمدعلی فردین و ناصر ملک مطیعی باعث اعتراض‌هایی شد.
– حجت‌الاسلام اردستانی پیشنهاد کرد که برای حل مشکل سینماهای ایران واردات فیلم‌های خارجی ممنوع و سینماها به طور موقت تعطیل شوند و اصلا تعداد سینماها کاهش یابد.
– وزیر ارشاد، عبدالمجید معادی‌خواه، به دنبال اعتراض‌های شدید برای نمایش فیلم برزخی‌ها استعفا داد.
۱۳۶۲خورشیدی :
– آمار سینماهای تهران ۷۶ ، تعداد صندلی‌ها بیشتر از ۵۲۰۰۰ .
– حجت الاسلام خلخالی دربارۀ مصادرۀ سینماها گفت: من عقیده‌ام این
است که اگر با قیمت عادلانه به بخش خصوصی فروخته شود و بخش خصوصی هم این‌ها را بخرد و در مسیر اسلام نه علیه اسلام به کار ببرد، هم خوب است و هم اشکالی ندارد.
۱۳۶۴خورشیدی :
– طی توافقی بین بنیاد مستضعفان و بنیاد شهید، کلیه سینماهای اصفهان در اختیار بنیاد شهید این شهر قرار گرفت.
– آگهی فروش سینمای نیاگارا (جمهوری) با امضای محمد علی فردین در روزنامه‌های عصر به چاپ رسید.
– سینما بهمن سنندج افتتاح شد.
– آگهی فروش سینماهای پیوند، رنگین کمان، تابان، اروپا، و سه دانگ از سینما پارس در روزنامه‌ها چاپ شد.
– یک سینما در گلپایگان افتتاح شد.
– سینما آسیای سراب با نمایش فیلم سناتور بازگشایی شد.
۱۳۶۵خورشیدی :
– روز ۱۸ فروردین سینما پیروزی باختران با نمایش فیلم اتوبوس افتتاح شد.
– روز ۱۸ مهر سینما آزادی هفت گل با نمایش فیلم راه آتش بازگشایی شد.
۱۳۶۶خورشیدی :
– تعداد سینماهای کشور از ۲۸۴ سالن در سال ۱۳۶۲به ۲۶۴سالن کاهش یافت.
۱۳۶۷خورشیدی :
– سینما شباهنگ ( ری ) و سینما کسری تهران بازگشایی شدند.
۱۳۶۸خورشیدی :
– روز ۲۷ آبان سینما ۱۵ خرداد قم بازگشایی شد.
– روز ۲۷ آذر سینما ایران یزد در آتش سوخت.
– روز ۱۹ دی سینما ۲۲ بهمن تربت حیدریه بازگشایی شد.
۱۳۶۹خورشیدی :
– سینما سپاهان اصفهان بازگشایی شد.
– سینما ارشاد مشهد به عنوان سینمای کودکان و نوجوانان افتتاح شد.
– تنها سینمای زرین شهر اصفهان تعطیل شد.
– سینمای شهر مریوان با نمایش فیلم هراس بازگشایی شد.
– سالن شماره ۳ سینما عصر جدید تهران با نمایش فیلم رنگ انار پاراجانف افتتاح شد.
۱۳۷۰خورشیدی :
– سینما پارس تهران دچار آتش سوزی شد.
۱۳۷۱خورشیدی :
– سینما انقلاب مشهد در آتش سوخت.
– در شهریورماه سینما ایران آبادان در آتش سوخت.
– تنها سینمای تویسرکان تعطیل شد.
– سینما ادئون یکی از سینماهای قدیمی تهران تعطیل شد.
۱۳۷۲خورشیدی :
– سینما ارشاد آبادان افتتاح شد.
– سینما عصر جدید اراک افتتاح شد.
– سینما تهران بازگشایی شد.
– سینما ادئون که سال پیش تعطیل شده بود بازگشایی شد.
– سینما آزادی شهر شوش افتتاح شد.
– سینما میلاد شهرستان نور افتتاح شد.
۱۳۷۳خورشیدی :
– سینما گلشهر مشهد افتتاح شد.
۱۳۷۴خورشیدی :
– سینمای فضای آزاد آبیدر در دل کوهی مشرف بر شهر سنندج به وسعت ۲۵۰۰متر افتتاح شد.
۱۳۷۵خورشیدی :
– روز ۱۳ تیر سینما فرهنگ کرمان افتتاح شد.
– روز ۷ شهریور سینما ساویز کرج افتتاح شد.
– روز ۴ مهر سینما نفت بوارده ( تاج قبلی ) در آبادان بازگشایی شد.
۱۳۷۶خورشیدی :
– روز ۲۹ فروردین سینما آزادی ( شهر فرنگ ) تهران در آتش سوخت.
۱۳۷۷خورشیدی :
– روز ۳ خرداد سینما ایران ارومیه افتتاح شد.
– روز ۱۱آبان مجتمع سینمایی سیمرغ با زیر بنای ۷۰۰۰ متر در زمینی به وسعت ۱۶۷۸ متر مربع در چهار طبقه و هفت سالن در مشهد افتتاح شد.
۱۳۷۸خورشیدی :
از ۴۹۵ سینمای کشور ۲۹۵ سالن فعال است و برای هر ۲۱۰ نفر یک صندلی وجود دارد.
– مجتمع فرهنگی سینمایی بهمن با چهار سالن نمایش فیلم و یک سالن ویژه تفریح کودکان با ۲۵۰۰ متر زیر بنا و ۶۵۰ صندلی در مشهد افتتاح شد.
– سینما استقلال پس از بازسازی بازگشایی شد.
– سینما جی تهران پس از حدود چهار سال تعطیلی به شکل یک مجموعه فرهنگی بازگشایی شد.
۱۳۷۹خورشیدی :
– روز ۲۲ شهریور سینما پارس تهران با دو سالن بازگشایی شد.
با اشغال ایران توسط دستار بندان تازی پرست و ضدیت آنها با سینما بالغ بر دویست سینما در آتش کین این بی وطنان سوخت و به تعطیلی کشیده شد . بدون اغراق باید از کشورمان به عنوان بزرگترین قبرستان سینمای
عالم باید یاد کنیم .
زمانی در کوچه ملی لاله زار ( فرتور زیر ) سینماهای شهرزاد ، نیوز ، نادر ، فردوسی، آزیتا ( جهان ) و مترو ( سحر ) قرار داشتند ، به همراه کاباره مولن روژ . امروز هیچ نشانی از این سینما ها و ده ها سینمای دیگر در لاله زار و اسلامبول نیست . رژیم جمهوری اسلامی با خود مرگ را برای سینماهای تابان ، خورشیدنو ، ایران ، رکس ( لاله ) ، مشعل ، البرز ، متروپل( رودکی ) ، سهیلا ( مایاک ) ، برلیان ، تهران ، نور ، همای، پارک و کریستال به ارمغان آورد.این ها تنها در دو خیابان قرار داشتند . تمام ایران در آتش ضد فرهنگی دستار بندان سوخت .
کوچه ملی لاله زار
سینما پارک واقع در کوچه مسجد نور اسلامبول که به تصرف ستاد رزمی حزب الله در آمد .
در سال 1312 خورشیدی ، امیر لشگر آیرم ، رئیس کل تشکیلات نظمیه کشور ، نظر علی اصغر حکمت ، وزیر معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه را به سینما جلب می کند:مقام منیع ریاست جلیله وزرای عظام دامت شوکته
چنان که خاطر محترم مستحضر است ، یکی از مبادی مهم برای تغییر
روحیات جامعه و روشن شدن افکار محصلین و معرف ترقیات هر مملکتی سینما است ….. به عقیده بنده موقع است که یک مدرسه برای تعلیم و تربیت آرتیست و هم چنین جهت وارد کردن ماشین های فیلمبرداری و سایر لوازم تاسیس گردد . اینکار عایدات زیادی دارد ، چنانکه نمایش دختر لر ، در یکی از سینما ها 16 هزار تومان عایدی خالص داشته است .
در 28 آبان سال 1313 ابراهیم مرادی ، کارگردان ، نویسنده ، فیلمبردار و مخترع که در سیزده سالگی به نهضت جنگل پیوسته بود و پس از شکست جنگلی ها به روسیه گریخته بود و در آنجا سینماتو گرافی خوانده بود ، پس از بازدید از سینمای مدرسه دارالفنون ، گزارش خود را به وزارت معارف تسلیم می کند :
آپارات سینما که متعلق به خان بابا خان معتضدی است و برای آن 800 تومان قیمت تعین کرده مستعمل است و 450 تومان بیشتر نمی ارزد . عدسی آن 120 است و بدرد سالن بزرگ نمی خورد ، باید 150 کار بگذارند . موتور آن با قوه 110 کار می کند . برق ما 220 ولت است ، موتور باید عوض شود . در ضمن اتاق نمایش باید سیم کشی شود . سقف
سالن چکه می کند . عکس اعلیحضرت همایونی را از روبرو برداشته و بالای پرده نصب کنند . گزارش ابراهیم مرادی از طرف وزارت معارف
جهت رسیدگی و اظهار نظر به مهندس عبدالله ریاضی ، ناظم دانشکده فنی دانشگاه تهران داده میشود تا او نظر بدهد .
ادامه دارد