چهاردهم بهمن- دوم فوریه
«هومر آبرامیان»
تالاب چیست؟
تالاب[مرداب] در زبان انگلیسی wetland ، نام همگانی آبگیرهایی است که آب گرد آمده در آن پدید آورنده ی گونه های فراوان زیستمندان و گیاهان، و ایستگاه پرندگان کوچورند.
گونه گونی تالاب ها
کارشناسان زیست بوم، گونه گونی تالاب ها را بدینگونه گزارش کرده اند:
زمین هایی پوشیده از مُرداب، لجن زار یا آبگیرهای بوم زادی و ساختگی [همیشگی یا نا پایدار] که در آن آب های شور یا شیرین به بگونه ی ایستا یا رونده یافت می شوند، از آن میان آبگیرهای دریایی که ژرفای آنها بهنگام فرو نشینی دریا از شش متر بیشتر نباشد.
تالاب انزلی
با این شناسه، تالاب ها در گونه های بسیار مانند: رودخانه ها، دریاچه ها، کرانه های دریا، جنگلها ، لجن زارها و آبسنگهای مرجانی شناخته می شوند. تالاب های ساخت دست آدمی نیز مانند: آبگیرهای پرورش ماهی و میگو، آب بندها، زمین های زیر کِشت، آبگیرهای نمکی (برای نمک گیری) ، بستر شنی رودخانه ها و کانال های آب نیز در این شناسه جا می گیرند.
تالاب ها یکی از سودمند ترین جاها برای بهره وری مردمان و زیست جانوران وگیاهان هستند، برای نمونه برنج که خوراک بخش بزرگی از مردم جهان را فراهم می آورد در تالاب کاشته می شود.
تالاب ها پرورشگاهی هستند که با توان بالای زاد آوری، جانوران بسیار، مانند گونه های فراوان پرندگان- پستانداران – خزندگان – دو زیستان – ماهیان – بی مهره گان پدید می آورند و می بالانند. از میان بیست هزار گونه ماهی، بیش از چهل در سد آنها در آبهای شیرین ( تالاب ها) زندگی می کنند. از سوی دیگر تالاب ها ذخیره گاه بسیار ارزشمندی از تخمه های گیاهی هستند.
بر رسیهای انجام شده نشان می دهند که سالانه بیش از 33 تریلیون دلار از سامانه های زیستی جهان بدست می آید که 9/4 تریلیون آن از تالاب ها است.
ذخیره سازی آب – پاسداری از زمین در برابر توفان و جابجایی خاک و ریگهای روان – کاستن از نیروی ویرانگر تندابه ها، جلوگیری از فرسایش زمین، فروبردن دوباره ی آب به زیر زمین (جابجایی آب از تالاب به زیرزمین)، بیرون کشیدن آبهای زیرزمینی (جابجایی آب از پایین به بالا) پالایش آب و بهسازی هوای زیست بوم از کارهای بسیار سودمندی هستند که تالاب ها انجام می دهند.
گونه های تالاب:
کارشناسانِ زیست بوم، گونه های فراوان تالاب را به دسته های زیر بخش کرده اند:
- تالابهای کنار دریایی: مانند آبهای دریایی با ژرفای کم – گرد آمدن آب در کرانه های سنگی – مانداب ها در کرانه های ماسه یی، مانداب ها در کرانه های کلوه سنگی یا سنگریزه یی – ماندابها در غارهای آهکی و جز اینها.
- تالابهای درون خشکی: مانند دلتاهای درون خشکی، رودخانه ها، جویبارها، دریاچه های آب شیرین همیشگی (بزرگتر از هشت هکتار)، دریاچه های شور، ماندابها و آبگیرهای شور.
- تالاب های ساختگی: مانند استخرهای پرورش آبزیان، استخرهای کوچکتر از هشت هکتار برای کشاورزی و دامداری – آب انبارهای کوچک – زمین های زیر آبیاری – کانال های آبیاری و کشتزارهای برنج، زمینهای کشاورزی فرو مانده در ز تندابه های فصلی، آبراهه ها، کانال های زهکشی و جوی ها.
تالاب های ایران:
پُشته ی ایران از سرزمینهای کوهستانی، کوهپایه یی، دشتی، کویری، سرزمینهای بسیار گرم تا بسیار سرد، سرزمینهای بسیار خشک تا بسیار نمناک و جز اینها پدید آمده است. افزون بر گونه گونی زمین و آب و هوا، بودن دو دریای بزرگ در شمال و جنوب کشور، تالابهای فراوانی را پدید آورده اند.
نمای دیگری از مرداب انزلی
از سوی دیگر ایران گذرگاه کوچ بسیاری از پرندگان است، از این رو تالاب های ایران در یاری رساندن به کوچِ پرندگان از ارزش بسیار بالایی برخوردارند.
مرداب انزلی
مرداب انزلی از چهار بخش پدید آمده است:
- تالاب ماهروزه که پیشتر به نام خلیج کپورچال نامیده می شد در بخش باختری.
- تالاب سیاه کشیم در جنوب باختری.
- تالاب شیجان در بخش خاوری.
- بخش میانی.
هر یک از این چهار بخش دارای ویژگیهای گوناگون هستند.
تالاب انزلی یکی از زیباترین چشم اندازها بر روی کره ی زمین است. این تالاب جایگاه تخم ریزی آبزیان و پناهگاه پرندگان بومی و کوچوراست. این تالاب با بیش از 100 گونه پرنده 50 گونه ماهی، سدها گونه گیاه، سامانه ی زیستی بی همتایی دارد. پلیکان سپید، پلیکان پا خاکستری، غاز پیشانی سپید کوچک از پرندگانی هستند که زمستان را در این تالاب می گذرانند .
شوربختانه این تالاب زیبا در پی بی انگاریهای حکومتِ ننگین دامن اسلامی می رود که به سرنوشت دریاچه ی اورمیه و زاینده رود و رود کارون و دریاچه ی هامون گرفتار شود.
ملتهای پیشرفته ی جهان درگرامیداشت روز جهانی تالاب ها، با برگزاری جشن ها و آیین های ویژه، کوشش بسیار بکار می برند که تالاب های سرزمینشان دچار این سرنوشت نشوند.