نام نیکی گر بماند زآدمی     به کز او ماند سرای زر نگار

کارنامه ی آفرین بر انگیز یک ایرانی که گروهی از یهودیان پارسی زبان فرانسه را از چنگال دژخیمان هیتلری رهایی بخشید

گرد آورنده : همایون ابراهیمی

عبدالحسین سرداری

در تاریخ پُر فراز و نشیب گیتی , جنگ جهانی دوم , از تلخ ترین هاست که جان 60 میلیون تن را گرفت و رویداد هولوکاست را نیز پدید آورد .

در دوران جنگ , مردم جهان کم و بیش آگاهی داشتند که آلمانها , افزون بر پیشرفتهای باد آسا در میدانهای جنگ , با برنامه های گسترده ای, با یاری از سازمانهای گشتاپو و اس اس , یهودیان را در سرزمین های بدست آمده در جنگ , دستگیر و به بازداشتگاه میفرستند و با گاز میکشند و در کوره های آدمسوزی نابود می کنند , نیک اندیشان زیادی در برابر این کشتار ها بر خاستند و آغاز به تلاشهای دامنگیری کردند تا بگونه هائی بتوانند یهودیان نگون بخت را از چنگال دژخیمان هیتلری آزاد کنند و در میانشان از اسکار شیندلر و رائول والنبرگ میتوان یاد کرد که با همتایانشان توانستند یهودیان فراوانی را فراری دهند , شمار رها شدگان در لهستان 6863 تن , در هلند , 5669 تن , در فرانسه , 4056 تن و در اکراین , 2619 تن بود .

در این نوشتار , می پردازم به تلاشهای قهرمانانه ی یک ایرانی نیک اندیش بنام عبد الحسین سرداری که توانست شمار زیادی از ایرانی تباران فرانسه را در زمانیکه آلمانها بر بیشتر اروپا فرمان میراندند , از چنگال گشتاپو آزاد کند و نام خود را در تاریخ , جاودانه سازد :

هیتلر در دیدار از ساختمان (برج) ایفل در پاریس

عبدالحسین سرداری، زاده سال 1293 خورشیدی در تهران , برادر بانو سرداری دختر ادیب السلطنه , نوه ی محمد حسن خان سردار ایروانی و از سوی مادری , نوه ی عزت الدوله خواهر ناصر الدین شاه بود , از نزدیکان یحیی خان مشیرالدوله و دائی امیر عباس هویدا نخست وزیر دوران محمد رضا شاه پهلوی بود.

او هوشمندانه و با یاری از توافق نامه ی حقوق شهروندی که میان آلمان نازی و دولت ایران در دست داشت , با دادن گذرنامه های ایرانی به یهودیان , بی آنکه نامی از دین آنها ببرد , توانست بآن کار قهرمانانه بپردازد :

چند ماه پس از یورش آلمان به فرانسه در ژوئن ۱۹۴۰، انوشیروان سپهبدی، سفیر وقت ایران به ویشی که هنوز در دست فرانسه بود رفت تا در آنجا سفارت ایران را از نو سازماندهی کند. به همین دلیل، سرداری , سر کنسول ایران , اداره ی امور کنسولگری ایران در پاریس را به عهده گرفت و از اینجا بود که تلاش وی برای نجات جان یهودیان که آنها را جوگوت میخواند آغاز شد .

در سال ١٩٣٣، یهودیان در اروپا بیش از نه میلیون تن بودند که تا 1945 از هر سه یهودی , دو تن را آلمانها کشتند !

در کتابی بنام “سایه شیر” , بخامه ی دکتر فریبرز مختاری , زندگی عبدالحسین سرداری بر رسی شده و مینویسند , او همه چیز را به خطر انداخت تا به یهودیان کمک کند که از دست نازی ها بگریزند.

ایران با اینکه در جنگ جهانی بی طرف بود، ولی به پاسداری همکاریهای بازرگانی با آلمان ادامه داد . این کار , هیتلر را خرسند میکرد . سازمانهای نازی , ایرانیان را دارای نژاد آریایی میدانستند که همانند نژاد خودشان بود .

تلاشهای “سرداری”  در زمانی انجام شد که دستگیریها شدت گرفته و آلمانی ها “راه حل نهایی” را در فرانسه به اجرا گذاشته بودند. در ۱۶ ژوئیه ۱۹۴۲، پلیس فرانسه بیش از ۱۳۰۰۰ یهودی از شهروندان پاریس را دستگیر کرد ,

مقامات فرانسه افراد مجرد و زوج های بدون فرزند را باز داشت کردند و بیش از ۸۰۰۰ مرد و زن و کودک را در یک میدان ورزشی سرپوشیده نگاه داشتند ویک هفته بعد به اردوگاه های موقت در استان لواره منتقل نمودند ..

آلمانی ها پس از یک ماه , یهودیانی را که در ۱۶ ژوئیه ۱۹۴۲ دستگیر کرده بودند به آشویتس فرستادند, شمار اندکی از آنان زنده ماندند ..

سرداری در تاریخ 29 سپتامبر 1942 و 17 مارس 1943 با دست اندر کاران آلمانی بگفتگو نشست از ایرانی تباران شهروند در پاریس بنام باورمندان موسا یاد کرد و در گذرنامه هائی که بآنها داد , نامی از دین آنها بمیان نیاورد و با توانمندی و تلاش فراوان نگذاشت که آلمانها , آن یهودیان را دستگیر کنند ,

سرداری برای نجات جان یهودیان , ترفندی , ویژه به کاربست, به نازی‌ها گفت و نوشت که یهودیان ایرانی به سبب درآمیختن با دیگر ایرانیان , همچون آلمانی‌ها و ایرانی‌ها , آریایی بشمار ‌می‌آیند. آن‌ها گرچه , آیین یهود را به جا می‌آورند، نه یهودی , که پیروان آیین موسا(Mosaic faith) هستند و “جوگوت یا جغوت” نامیده می‌شوند.

فرزند یکی از رها شدگان مینویسد که پدرم در پاریس , یک مغازه ی عتیقه فروشی داشت , آقای سرداری به پدرم پیشنهاد میکند که تمام عتیقه ها را به گاراژ شخصی خودش بیاورد , که پس از جنگ , از آنها میخواهد که بیایند و عتیقه ها را بردارند و به مغازه باز گردانند .

بر آورد می شود که شمار گذرنامه های سپید در گاوصندوق سرداری میان ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ بوده باشد.  مختاری در کتابش می نویسد که اگر هر کدام از این گذرنامه ها برای دو تا سه تن نوشته شده باشد، میتوان گفت که سرداری دو هزار تن را از مرگ رهانیده باشد .

سرداری , مردی فروتن بود و هیچ گاه نخواست مورد بزرگداشت قرار گیرد و می گفت که وظیفه اش را انجام داده است. او در اتاقی کرایه ای در

لندن در تنهائی در گذشت , مرگ او در سال 1981 زایشی بود , مزد باز نشستگی و خانه اش را نیز در فرو پاشی فرمانروائی پیشین از دست داده بود . روانش شاد .

کارکنان دفتر سفارت ایران در پاریس

از راست بچپ : کاردار (سفیر) نمایندگی ایران, انوشیروان سپهبدی

, عبدالحسین سرداری (با عینک) و دو تن از کارمندان

سربازان نازی در شانزه لیزه زیر پل پیروزی در پاریس

تلاشهای زیادی شده تا نام عبدالحسین سرداری را درنمایشگاه ( موزه ) هولاکاست در یروشلائیم (اورشلیم ) پایتخت اسرائیل , وارد پهرست دوستان کیش یهود سازند (همتایان شیندلر ها و والنبرگها و دیگران ) تا جاوادانه ماندگار بماند . نام سرداری در بیشتر موزه های هولوکاست جهان آورده شده ,آن سالار مرد نترس را کیش رنج کشیده ی ایسرائل هرگز از یاد نخواهد برد و خود من در آینده خواهم کوشید تا یاد نامه ای از آن راد مرد بزرگ را در تالار هولوکاست یا جایگاه دیگری در کشور ایسرائل جایگزین سازیم .

زنده یاد اوسکار شیندلر که توانست شمار زیادی از یهودیان

نگونبخت اروپا را از چنگال دژخیمان نازی در جنگ جهانی آزاد کند

تندیس رائول والنبرگ ( رهائی بخش یهودیان از چنگال نازیها )

در یکی از شاه راه های تل آویو در ایسرائل

یاد بود نامه ای از اوسکار شیندلر بزرگ مرد ی که یهودیان

زیادی را از چنگال نازیها آزاد کرد

نمایشگاه ید و شم , یاد مانده های هولاکاست

در یروشلائیم , پایتخت کشور ایسرائل

نام زنده یاد عبدالحسین سرداری در پهرست شیندلر

در این نوشتار , شمار رهائی یافتگان یهودی , بدست زنده یاد سرداری

میان 2000 تا 2900 تن آورده شده

بزرگداشت از سرداری در رسانه ی ایسرائلی

رژه ی ارتش آلمان در پاریس

سرداری در میان گروهی از بزرگان ایران

از راست بچپ : ابوالحسن حکیمی، عبدالحسین سرداری، انوشیروان سپهبدی(کاردار نمایندگی ایران در پاریس) عبدالله انتظام، محمدعلی فروغی , همسر ابوالحسن حکیمی، موثق‌الدوله خواجه نوری

بایسته دانستم تا این نوشتار را برای بزرگداشت از کارنامه ی آفرین بر انگیز زنده یاد عبدالحسین سرداری راد مرد بزرگوار ایرانی , بدوست فرزانه ام کدبان هومر آبرامیان , سر پرست فرهنگستان کورش بزرگ پیش کش کنم تا بیادگار بماند . روان پاکش شاد .